Działania, aby w Krakowie można było oddychać lepszym niż zazwyczaj powietrzem, na dobre rozpoczęły się w 2013 roku. Urzędnicy walczą nie tylko z niską emisją, która powoduje powstawanie zanieczyszczeń, ale też z uwarunkowaniami niezależnymi od ludzi – ukształtowaniem terenu czy pogodą. Przyszedł czas na pokazanie, jak magistrat stara się, by można było wziąć głęboki oddech bez obaw o zdrowie.

Urzędnicy przyznają, że osiągniecie standardów jakości powietrza jest jednym z najważniejszych priorytetów władz Krakowa.  Miejskie działania opierają się na zapisach Programu ochrony powietrza dla Małopolski z 2013 roku, który lada moment ma zostać zaktualizowany. Zgodnie z obowiązująca formą dokumentu, na gminy został nałożony obowiązek podjęcia działań naprawczych.

Zakaz absolutnie potrzebny

Kraków skupia się przede wszystkim na jak największej redukcji emisji poprzez likwidację palenisk węglowych, kontrole produktów spalania, rozbudowę sieci ciepłowniczej czy termomodernizację budynków. Działania ukierunkowane są również na komunikację, m.in. poprzez poprawę organizacji ruchu, utrzymanie czystości i dobrego stanu dróg, rozwój komunikacji publicznej, rozwój komunikacji rowerowej czy wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych pojazdów.

Z analiz na potrzeby urzędu marszałkowskiego wynika, że warunkiem koniecznym dla poprawy powietrza w Krakowie jest wymagane wprowadzenia zakazu używania paliw stałych na terenie Krakowa. O to zawnioskował też prezydent miasta Jacek Majchrowski. Zakaz ten będzie obowiązywał od 1 września 2019 roku.

PONE – czyli dobrze wydane pieniądze

Mieszkańcy Krakowa mogą korzystać ze środków na wymianę pieców na ekologiczne źródła ciepła, podłączanie ciepłej wody użytkowej oraz instalację kolektorów słonecznych czy pomp ciepła w ramach Programu Ograniczania Niskiej Emisji.

Jednak, aby skuteczniej likwidować szkodliwe dla wszystkich paleniska i wiedzieć, jakie środki na to zadanie są potrzebne, wymagane było zbadanie, ile tak naprawdę ich jest. W październiku 2015 roku zakończyła się inwentaryzacja pieców, kotłowi i kominków, z której wyniknęło, że w naszym mieście jest ok. 24 tysiące takich źródeł ogrzewania. Dzięki temu udało się przygotować harmonogram sukcesywnej likwidacji pieców.

W latach 1995-2015 w ramach PONE zlikwidowano łącznie blisko 23,9 tysiąca palenisk węglowych oraz ponad 2,6 tysiąca kotłowni. W tym roku, do połowy listopada krakowianie  złożyli prawie 4,5 tys. wniosków o udzielenie dotacji celowej. Dla porównania, w ciągu całego roku 2015 złożono blisko 2,4 tys. takich wniosków.

Mieszkańcy miasta otrzymali w tym roku ponad 3,6 tys. dotacji na zmianę systemu ogrzewania. 600 z nich zostanie jednak zrealizowanych w 2017 roku. Dzięki temu udało się usunąć 4,5 tysiąca pieców, a kolejne 900 czeka w kolejce na rok przyszły.

Także działalność Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Krakowie przyczynia się do poprawy jakości powietrza. Rozbudowywana jest sieć cieplna, wykonywane są węzły i przyłącza do budynków ogrzewanych węglem, które są w zasięgu miejskiej sieci ciepłowniczej.

Pomoc dla mniej zamożnych i darmowa komunikacja

Miasto nie zostawiło samych sobie mieszkańców, którzy bardziej mogą odczuwać finansowe skutki zmiany źródła na te przyjazne środowisku. Lokalny Program Osłonowy działa od trzech lat i korzysta z niego coraz więcej osób.

W czasie, gdy średnie stężenie pyłów przekracza 150 uq/m3, zostaje wprowadzona darmowa komunikacja miejska dla kierowców oraz takiej liczy osób towarzyszących, jaka jest wpisana w dowód rejestracyjny.

Z komunikacją miejską wiążą się też inne plany. Kraków inwestuje w tramwaje oraz autobusy z elektrycznymi silnikami czy budowę parkingów „Park&Ride”. Władze chcą też rozwijać sieci tras rowerowych, korzystając z rozwiązań poprawiających bezpieczeństwo i komfort jazdy.

Czystsze i spokojniejsze ulice

W ZIKiT natomiast planowane i wdrażane są pomysły, aby ruch rowerowy i pieszy był uprzywilejowany. Chodzi tu między innymi o np. wprowadzenie stref Tempo 30 czy wyznaczanie coraz większej liczby kontrapasów dla rowerzystów.

W celu ograniczenia emisji wtórnej pyłów zgromadzonych na ulicach, zwiększona została intensywność oczyszczania dróg – są one myte częściej i lepiej (na mokro), na większym obszarze miasta.

Trzeba kontrolować i się uczyć

Walka o czyste powietrze wymaga koordynacji działań wszystkich miejskich jednostek, spółek i służb. W tym straży miejskiej, która kontroluje, czy krakowianie nie spalają w piecach śmieci. Policjanci z drogówki natomiast prowadzą kontrole jakości spalin z rur wydechowych samochodów. Warto zaznaczyć, że urząd miasta przekazał policji analizatory, które były warte 36 tysięcy zł.

To nie koniec zakupów. W 2015 roku miasto zainwestowało w sprzęt badający jakość powietrza i analizujący zawarty w nich pył za ok. 500 tys. złotych. Dzięki temu powstały trzy nowe stacje: na ul. Dietla, os. Piastów oraz ul. Złoty Róg. W tym roku dwa kolejne urządzenia znajdą się na ul Telimeny i Jaskrowej.

Miasto realizuje także szereg działań o charakterze edukacyjnym, takich jak kampania „Bezpiecni”, cykliczne imprezy edukacyjne  Dni Ziemi, rodzinny piknik ekologiczny „Dbam o czyste powietrze”, czy kampania w ramach Europejskiego Tygodnia Zrównoważonej Mobilności pod hasłem "TAK! Dla czystego powietrza".

Informacja na przystankach

Od  lipca 2015 roku informacje o stanie powietrza umieszczane są na wyświetlaczach na przystankach komunikacji miejskiej. Dane te wyświetlane są również na paskach informacyjnych monitorów znajdujących się w pojazdach.