Stanisław Wyspiański to artysta silnie związany z Krakowem, często jest nazywany Czwartym Wieszczem Narodowym. To właśnie w tym mieście możemy podziwiać jego najwybitniejsze dzieła. Tutaj również urodził się, uczył, tworzył i zmarł. Był to jeden z niewielu artystów, który tworzył swe dzieła do ostatnich dni życia.
Kraków. Tu wszystko się zaczęło…
Wyspiański urodził się 15 stycznie 1869 roku w Krakowie. Mieszkał wtedy przy ulicy Krupniczej 26. Następnie cała jego rodzina postanowiła przeprowadzić się na ulicę Kanoniczą 25. Kiedy miał 7 lat, zmarła jego mama i brat, a ojciec – rzeźbiarz z powodu alkoholizmu nie potrafił się nim zajmować. W związku z tym od 1880 roku Wyspiański wychowywał się u swojego wujostwa przy ulicy Kopernika 1. Byli to ludzie wysokiej kultury. W miejscu ich zamieszkania znajduje się obecnie Hotel Wyspiański. Potem rodzina kilka razy się przeprowadziła, aż w końcu na dłuższy czas zamieszkali przy ul. Poselskiej 10.
Początki kształcenia mistrza
Wyspiański kształcił się w najstarszym polskim gimnazjum św. Anny, które teraz działa jako I Liceum Ogólnokształcące. Przez pierwsze lata nauki niczym się nie wyróżnił, ale to w tym czasie podjął pierwsze próby pisarskie i malarskie. Zaprzyjaźnił się wówczas z Lucjanem Rydlem i Józefem Mehofferem. Po maturze zapisał się na studia na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uczęszczał tam na wykłady z historii sztuki i literatury.
Rozwój twórczy pod okiem Jana Matejki
Młody Stanisław rozpoczął studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, czyli obecnej ASP mieszczącej się przy Placu Matejki. Pierwszym dyrektorem uczelni został Jan Matejko, który teraz jest jej patronem. To tam Wyspiański zaczął pokazywać swój twórczy talent. Jan Matejko zaproponował mu współudział w wykonaniu polichromii odnawianego wówczas Kościoła Mariackiego, co było ogromnym wyróżnieniem dla młodego artysty. Od tego czasu Wyspiański często przebywał w pracowni Matejki przy ulicy Floriańskiej 41. Jest to adres obecnego Muzeum Jana Matejki.
Podróże i powroty
W trakcie studiów Wyspiański wyjechał w podróż po Europie, a do swojego rodzinnego miasta wrócił na stałe w 1894 roku. Podczas wyjazdu z kraju artysta głównie malował, ale zaczął też interesować się teatrem. Napisał kilka sztuk, które dokończył po powrocie do ojczyzny. Premiery jego sztuk zostały wystawione w Teatrze Słowackiego. Były to „Warszawianka” i najpopularniejsze „Wesele”. Poza teatrem Wyspiański stworzył też polichromie i witraże w kościele franciszkanów w Krakowie, które nadal możemy tam podziwiać.
Dorosłe życie
W 1900 roku żoną Wyspiańskiego została Teofilia Pytko, z którą miał troje dzieci. Wynajął wtedy mieszkanie przy ul. Krowoderskiej 79. Budynek znajduje się tam do dziś. Był on jego domem i pracownią, w której tworzył największe działa.
Wielkie bronowickie wesele
Z Wyspiańskim kojarzą się również Bronowice, gdzie rozgrywa się akcja najbardziej znanego dramatu Wyspiańskiego. Inspiracją „Wesela” była historia przyjaciela artysty - Lucjana Rydla, który poślubił Jadwigę Mikołajczykównę, córkę chłopa z Bronowic. Zabawa odbyła się 20 listopada 1900 roku w tzw. Rydlówce, gdzie znajduje się Muzeum Regionalne Młodej Polski.
Ostatnia przeprowadzka
W 1906 roku Wyspiański z rodziną przeprowadził się do wsi Węgrzce pod Krakowem. Spędził tam ostatnie lata swojego życia. Obecnie o miejscu, w którym stał jego dom, przypomina tablica pamiątkowa. Artysta zmarł na gruźlicę w wieku 38 lat w szpitalu przy ul. Siemiradzkiego. Pogrzeb, na który przyszły tłumy, odbył się w kościele Na Skałce. Pochowano go w Krypcie Zasłużonych.
