Naukowcy z Politechniki Krakowskiej pracują nad stworzeniem nowych leków na depresję. Projekt, finansowany w ramach programu Lider Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, realizuje zespół naukowców z Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej pod kierownictwem dr inż. Jolanty Jaśkowskiej. Być może związki, które opracowują, będą skuteczne także w leczeniu schizofrenii i choroby Alzheimera.
Naukowcy z PK współpracują z Zakładem Chemii Leków Instytutu Farmakologii PAN, Wydziałem Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Wydziałem Farmaceutycznym Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Przedmiotem projektu jest zarówno uzyskanie nowych substancji aktywnych, które będą oddziaływać na ośrodkowy układ nerwowy, jak i opracowanie innowacyjnych metod otrzymywania związków do produkcji leków psychotropowych. Nowa metodologia jest bardziej ekologiczna i ekonomiczna, można dzięki niej nie tylko wytwarzać nowe związki, ale także leki, które są już w aptekach.
Problem milionów
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na depresję cierpi na świecie 350 milionów osób. Schorzenia typu depresyjnego, obok schizofrenii i zaburzeń lękowych, są najczęściej występującymi i najbardziej obciążającymi w aspekcie kosztów terapii schorzeniami Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN).
Według prognoz WHO w 2020 roku depresja znajdzie się na drugim miejscu światowej listy chorób będących przyczyną przedwczesnej śmierci. Jednym z największych problemów w obecnie stosowanej farmakoterapii jest fakt, iż leki osiągają pełny efekt działania dopiero po kilku tygodniach stosowania, a ich skuteczność jest często redukowana przez rozwijającą się tolerancję. W dodatku około 30% pacjentów zalicza się do grupy lekoopornych.
– W naszym projekcie poszukujemy związków, będących bazą do produkcji nowych antydepresantów, które rozwiążą obecne ograniczenia. Mają działać skutecznie i szybko, nie wywołując efektów ubocznych – mówi dr inż. Jolanta Jaśkowska z WIiTCH PK. – Ale związki z grupy, którą się zajmujemy – arylopiperazyny – wykazują o wiele szersze działanie. Mogą być stosowane jako leki przeciwbakteryjne albo wykorzystywane w chorobach układu krążenia. W zależności od receptora, na który działają, mogą mieć także oddziaływanie terapeutyczne w leczeniu choroby Alzheimera i schizofrenii – tłumaczy Jaśkowska.
Teraz zespół badawczy jest skupiony na syntezie grupy nowych związków, aktywnych w kierunku konkretnych receptorów serotoninowych, związanych m.in. z patogenezą depresji. – Nowe antydepresanty to nasz główny cel, ale projekt rozwijamy wielokierunkowo. Z jednej strony staramy się uściślać skład struktur, które wykazują aktywność przeciwdepresyjną i przeciwlękową, a z drugiej strony chcemy rozwijać także te struktury, które będą wykazywały aktywność wobec receptora, który ma potencjał terapeutyczny w leczeniu choroby Alzheimera – mówi kierownik projektu.
Szerokie zastosowanie
Substancje, nad którą pracują naukowcy z PK mogą wpływać na szybką poprawę nastroju, wyeliminowanie lęków, bezsenności, w niektórych przypadkach także złagodzenie objawów schizofrenii. – Na razie badamy aktywność naszych substancji w odniesieniu do trzech podstawowych receptorów. W takich badaniach otrzymujemy informacje, czy związek, który odkryliśmy wiąże się z receptorem, a jeśli tak, to jak silnie. Pierwsze wyniki badań in vitro są bardzo obiecujące. Potwierdzają, że nasze związki wiążą się z receptorami bardzo silnie i selektywnie. W ostatniej fazie projektu będziemy także prowadzić badania in vivo, czyli na zwierzętach – mówi chemiczka PK.
