Kraków od wieków jest miastem, które niczym magnes przyciąga artystów z licznych zakątków Polski i świata. Jako że niemało wybitnych malarzy, rzeźbiarzy, grafików i in. zostawiło tutaj znaczący i unikalny ślad, na wielu ulicach wciąż czuć twórczego ducha z różnych czasów. Gdzie w Krakowie tworzyli najwybitniejsi przedstawiciele sztuk plastycznych i jakie dziedzictwo pozostawili po sobie?
Wit Stwosz
Na samym początku warto wspomnieć o artyście, który wykonał ołtarz w jednej z najważniejszych krakowskich świątyń – spowitym legendami kościele Mariackim. Rzeźbiarz, malarz i grafik, urodzony koło niemieckiego Stuttgartu – powszechnie znany Wit Stwosz, był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie. Podczas pobytu w Krakowie zakupił kamienicę na zabytkowym Starym Mieście, gdzie znajdowało się mieszkanie oraz pracownia malarza, dokładnie na rogu ulic Poselskiej i Grodzkiej. Warto wiedzieć, że od lat siedemdziesiątych XX wieku kamienica uzyskała status obiektu zabytkowego. Właśnie tam zostały stworzone m.in. niektóre rzeźby ołtarza Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, mianowanego obecnie ołtarzem Wita Stwosza w Krakowie. Oprócz wyżej wymienionego dzieła, ważniejszymi dokonaniami artysty również są nagrobek króla Kazimierza IV Jagiellończyka w kaplicy Świętokrzyskiej katedry wawelskiej we współpracy z Jorgiem Huberem, krucyfiks w nawie południowej Kościoła Mariackiego oraz piaskowcowa płaskorzeźba w Muzeum Narodowym w Krakowie pt. „Chrystus w ogrodzie oliwnym”. Tworzył również w innych miastach polskich i niemieckich.
Jan Matejko
Kolejnym, wielkim dla miasta Krakowa artystą był autor ponad trzystu obrazów oraz szkiców i rysunków, w połowie Czech z pochodzenia – Jan Matejko. Dom, w którym mieszkał i miał swoją pracownię, można zwiedzać przy ulicy Floriańskiej 41, bowiem po śmierci twórcy funkcjonuje jako oddział Muzeum Narodowego. Jeszcze jedna pracownia znajdowała się w domu artysty w Krzesławicach przy ulicy Wańkowicza 25, obecnie także posiadającym status placówki muzealnej. Olbrzymie zainteresowanie historią spowodowało, że malarstwo Matejki w swojej większości miało charakter batalistyczny i historyczny. Mimo oskarżeń o swobodne podejście do historii, uważał, że za pomocą swojej twórczości artystycznej zabiera głos o wydarzeniach, mających przełomowe znaczenie dla kraju. Jego obrazy są przechowywane w muzeach kilku polskich miast, a poza dorobkiem malarskim pozostawił ślad również w rozwoju krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych na stanowisku dyrektora oraz przyczynił się do zachowania zabytków miasta. Był inspiratorem i nauczycielem takich wybitnych malarzy jak Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski i wiele innych. W czasie pogrzebu Jana Matejki bił dzwon Zygmunta, a artysta został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Stanisław Wyspiański
Nie sposób pominąć również słynnego dramaturga, poety, grafika, architekta, projektanta mebli i oczywiście malarza, nazywanego niekiedy czwartym wieszczem Polski – Stanisława Wyspiańskiego. Urodzony w Krakowie, sporą część swojej twórczości artystycznej poświęcił obrazowaniu Plant, Wisły, jak również widoków z pracowni, wychodzącej na Kopiec Kościuszki itd. Dominujące w swoim malarstwie pastele wykorzystywał do przedstawienia postaci ludzkich, szczególnie najbliższego kręgu – rodziny, przyjaciół oraz artystów. Ponadto, z jego dorobku znamy także szkice z podróży, zielniki, projekty wnętrz oraz polichromie. Poza tym, we współpracy z Józefem Mehofferem zaprojektował 36 kwater witraży do kościoła Mariackiego, a razem z Władysławem Ekielskim – przebudowę wzgórza wawelskiego. Przykuwają naszą uwagę również witraże w kościele Franciszkanów w Krakowie, ukazujące żywioły oraz postacie religijne, wykonane według projektu Wyspiańskiego. Z tego względu, że malarz dość często przeprowadzał się wraz z rodziną, w Krakowie można znaleźć wiele miejsc, z którymi związane było jego życie. Oprócz domu na Krupniczej 26, w którym urodził się artysta, pomieszkiwał również na Kanoniczej 25, Kopernika 1, Zaciszu 2, Westerplatte 1, Poselskiej 10, Placu Mariackim 9, gdzie zresztą napisał słynne Wesele itd. Dla zainteresowanych twórczością Wyspiańskiego od 28.11. 2017 do 28.04.2019 w gmachu głównym Muzeum Narodowego trwa wystawa czasowa, ukazująca blisko 500 z około 900 pozycji ze zbioru prac prawdziwie wielkiego artysty.
Inne zakątki życia artystycznego w Krakowie
Warto wspomnieć również o innych ośrodkach życia artystycznego w Krakowie, np. o domu Józefa Mehoffera, w którym odbywały się liczne salony muzyczne i literackie, a sam malarz przez jakiś czas miał tam swoją pracownię. Wpisany do Rejestru Zabytków, dom przy ulicy Krupniczej 26 posiada piękny ogród, a na bramie posiadłości znajduje się herb Mehofferów. Ponadto, poza malarstwem, charakterystycznym dla epoki Młodej Polski, sam artysta Józef Mehoffer wykonywał polichromie i projekty witraży zabytków krakowskich.
Słynna Kossakówka przy placu Juliusza Kossaka 4 – to neogotycki dworek, w którym wychowało się kilka pokoleń artystów i naukowców. Wśród nich byli przedstawiciele nurtu batalistycznego w malarstwie Wojciech i Juliusz Kossakowie, reprezentant realizmu w malarstwie Jerzy Kossak, poetka i dramatopisarka Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i wiele innych. Co więcej, na gałęziach drzewa genealogicznego Kossaków można znaleźć nawet Witkacego. Dworek ten był ogniwem dla spotkań inteligencji artystycznej, bowiem można tam było zobaczyć Henryka Sienkiewicza, Adama Asnyka, Juliana Tuwima, Józefa Conrada, Ignacego Paderewskiego i nie tylko. Niestety obecnie dworek podupadł, jako że nieuregulowanie sytuacji prawnej posiadłości nie pozwala na wyznaczenie środków na jego utrzymanie.
Nie ulega wątpliwościom, że krąg wybitnych przedstawicieli malarstwa i innych sztuk plastycznych, tworzących swoje dzieła w Krakowie, jest o wiele szerszy. Poza wyżej wymienionymi artystami z miastem królów byli również związani Jacek Malczewski z charakterystycznym dla Młodej Polski symbolizmem, Włodzimierz Tetmajer oraz wielu innych, co tworzy możliwość odkrywania artystycznego Krakowa codziennie na nowo.
Autor: Bogdana Koczowska
