Czyżyny już od drugiej połowy XIX wieku stanowiły ważny element obrony Krakowa. Z czasem stały się nowoczesnym lotniczym centrum, aż do likwidacji lotniska w latach 60. Dziś lotnicze tradycje znów stanowią o tożsamości Czyżyn, a mieszkańcy dzielnicy wyróżniają się aktywnością na tle innych nowohuckich dzielnic.
Wieś Czyżyny od XIII wieku należała do cystersów z Mogiły. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia Czyra i zapisywana była wcześniej przez „rz”. W XIX wieku w Czyżynach mieszkało ok. 800 osób.
Rozwój wsi przyspieszył w II połowie XIX wieku. Zbudowany został fort Pszorna w ramach Twierdzy Kraków, w rejonie obecnego skrzyżowania ul. Jana Pawła II z ul. Markowskiego. Na przełomie wieków uruchomiono linię kolejową Kraków-Kocmyrzów, ze stacją w Czyżynach (w miejscu obecnej stacji benzynowej przy pętli Czyżyny Dworzec).
Lotnisko dla Krakowa
Przełomowy był rok 1912, kiedy powstało lotnisko Kraków-Rakowice-Czyżyny, w ramach rozwoju austro-węgierskiego lotnictwa. W kolejnych latach było stopniowo rozbudowywane. To tam, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, utworzono pierwszą polską jednostkę bojową. Od 1922 lotnisko zaczęło też służyć cywilnym samolotom.
Tuż przed wojną powstały w Czyżynach zakłady tytoniowe (funkcjonujące do dziś, już pod szyldem Philip Morris) i kościół św. Judy Tadeusza. W 1941 roku Czyżyny zostały włączone do Krakowa.
Czasy PRL przyniosły z jednej strony upadek czyżyńskiego lotniska, a z drugiej – budowę dużych osiedli. Osiedle Dywizjonu 303 budowano od 1977 do 1988 roku, osiedle 2 Pułku Lotniczego powstawało niewiele później, również przez ponad dekadę. W 1966 roku powstał Park Lotników Polskich.
Powrót tradycji
Choć już na krótko po zamknięciu lotniska w Czyżynach powstało Muzeum Lotnictwa i Astronautyki (obecnie Muzeum Lotnictwa Polskiego), to dopiero ostatnie dekady przyniosły renesans lotniczych tradycji w Czyżynach. Muzeum stopniowo porządkuje kolejne obszary, wybudowało nowoczesny budynek, a organizowane tam pikniki lotnicze co roku przyciągają tysiące odwiedzających.
Starania o zachowanie i ożywienie tego dziedzictwa ciągle trwają, czego przejawem jest plan odnowienia zrujnowanego hangaru przy ul. Stella-Sawickiego – tego samego, którego charakterystyczną konstrukcję można zobaczyć w logotypie dzielnicy. Na razie prowadzone są tam tylko naprawy ratujące przed dalszym niszczeniem, ale docelowo ma tam powstać oddział Muzeum Inżynierii Miejskiej. Od lat 60. do 90. funkcjonowała tam zajezdnia autobusowa i w przyszłości mogłyby tam być prezentowane właśnie pojazdy komunikacji miejskiej.
Inwestycja za inwestycją
Dużym wydarzeniem w niedawnej historii Czyżyn była też budowa Tauron Areny, w której odbywają się wydarzenia sportowe i kulturalne. W podobnym czasie przy ul. Galicyjskiej otwarto EXPO Kraków – duże centrum wystawiennicze.
To jednak tylko część inwestycji zlokalizowanych w ostatnich latach na terenie dzielnicy. Niewielka odległość od centrum, linie tramwajowe, bliskość największego krakowskiego parku i specjalnej strefy ekonomicznej powodują, że w pobliżu powstają kolejne osiedla. Okolice Muzeum Lotnictwa Polskiego, tereny za Plazą, rejon ulic Galicyjskiej i Sołtysowskiej, a wreszcie ogromne osiedle na dawnym pasie startowym – to tylko kilka przykładów.
Infrastruktura nie nadąża
Przewodniczący dzielnicy Marek Ziemiański stwierdza, że najbliższe lata upłyną w Czyżynach na dostosowywaniu infrastruktury do szybko rosnącej liczby mieszkańców. – Sytuacja demograficzna w Czyżynach zmieniła się i ciągle będzie się zmieniać, bo budują się kolejne osiedla. Układ drogowy temu nie podoła, podobnie jak funkcjonujące tu żłobki czy przedszkola – argumentuje Ziemiański. We wrześniu odbyło się już spotkanie przedstawicieli różnych miejskich jednostek, które mają wypracować wspólny plan działania w tej sprawie.
Drugie wyzwanie to brak planów miejscowych. Takie szczegółowe regulacje obowiązują tylko na południe od al. Jana Pawła II i na wschód od Nowohuckiej, a i tutaj są jeszcze białe plamy. Kilka planów jest w trakcie przygotowywania, ale potrzeby są większe. – Wydawanie pozwoleń na budowę na podstawie warunków zagospodarowania terenu daje firmom deweloperskim dużą swobodę, którą starają się wykorzystać do maksimum – stwierdza przewodniczący.
Dużym atutem Czyżyn jest aktywność mieszkańców, którzy już wielokrotnie okazywali troskę o rozwój dzielnicy. Widać to m.in. na podstawie budżetu obywatelskiego, który w Czyżynach spotyka się z dużym zainteresowaniem – zarówno jeśli chodzi o frekwencję w głosowaniu, jak i same zgłaszane projekty (w sporej części skoncentrowane wokół parku Lotników Polskich). O tym, że mieszkańcy chcą mieć głos, świadczy też historia sprzeciwu wobec wycinki drzew przy osiedlu Avia i to, że z tego lokalnego protestu rodzi się właśnie stowarzyszenie, które chce już bardziej globalnie zajmować się sprawami dzielnicy.
