Wystawa „Matejko. Malarz i historia” to pierwsza od kilkudziesięciu lat tak obszerna wystawa monograficzna poświęcona twórcy obrazu „Bitwa pod Grunwaldem”.

– To był paradoks, że artysta, który jest dla nas tak ważny i wydawałoby się obecny w kulturze, nie miał tak dużej wystawy od dekad – mówi Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

To właśnie z inicjatywy instytucji rok 2023 został ustanowiony przez Senat RP Rokiem Jana Matejki. Inspiracją były przypadające w tym roku trzy ważne jubileusze: 185. rocznica urodzin artysty, 130. rocznica jego śmierci oraz 125. rocznica powstania pierwszego biograficznego muzeum na ziemiach polskich – Domu Jana Matejki.

Matejko na nowo

Wielka monografia Jana Matejki w Muzeum Narodowym w Krakowie przybliża fascynujące oblicze sztuki najwybitniejszego malarza doby historyzmu, prezentując nowe aspekty jego twórczości.

– Wystawa jest pomyślana jako rewizja myślenia o Matejce. Chcemy pokazać go od nowej strony i to również przenosi się na wybór obiektów. Mamy tu zarówno wielkoformatowe obrazy, jak i dzieła średniego i małego formatu, rysunki, fotografie, szkice oraz niezwykłą kolekcję obiektów ze zbiorów Jana Matejki, która otwiera naszą wystawę i pokazuje świat wyobraźni Matejki – tłumaczy Andrzej Szczerski. – Chcemy pokazać to, w jaki sposób język obrazów, język wizualny potrafi opowiadać o historii tylko wtedy, jeżeli posługuje się nim tak wyjątkowa postać jak Jan Matejko – podkreśla.

Na ekspozycji znalazło się ponad 300 obiektów z całej Polski. Niektóre z nich pochodzą ze zbiorów prywatnych. Mowa m.in. o obrazie „Jan Kazimierz na Bielanach” z 1861 roku, który przez wiele lat uchodził za zaginiony.

– Obraz pod wieloma względami otwiera już problemy, które Matejkę będą trapić przez całą twórczość, a więc przypomnienie zarówno tych fantastycznych, wspaniałych wydarzeń z polskiej historii, ale także tych, kiedy losy polskiej państwowości wahały się. (…) Matejko sięga do bolesnych wydarzeń właśnie po to, by budzić nadzieję i przypomnieć, że duch w narodzie nie zginął – wyjaśnia Michał Haake, kurator ekspozycji.

Malarz historii

Wystawa „Matejko. Malarz i historia” nie prezentuje twórczości krakowskiego artysty chronologicznie. Przy pomocy poszczególnych działów „Cóż po malarzu w czasie marnym?”, „Młody Matejko”, „Narodziny artystycznego dziejopisa”, „Obrazowanie historii”, W Europie Środkowo-Wschodniej, czyli gdzie?”, „Rzeczpospolita, ale czyja” i „Cywilizacja, ale jaka?” twórcy stawiają pewne pytania, by zwiedzający mogli odkryć na nowo twórczość Matejki. Artysty, który jest przecież znany każdemu z nas.

– Właśnie dlatego, że znamy go od lat, warto jeszcze raz się przyjrzeć i docenić nie tylko jego kunszt, ale także wspaniałe pomysły, jakie wypracował na opowiadanie historii Polski. Ta wystawa jest wystawą o malarstwie i historii. Te dwa obszary przeplatają się wzajemnie i uzupełniają. Matejko nie był jedynym twórcą, który o historii Polski pędzlem opowiadał, ale na pewno był tym, który wypracował taką narrację, taki sposób opowiadania, który możemy nazwać artystycznym – podkreśla kurator wystawy.

Na ekspozycji zwiedzający mogą zobaczyć nie tylko słynne obrazy takie jak „Stańczyk”, „Rejtan”, „Polonia – Rok 1863” czy „Kazanie Skargi”, ale także dzieła nieznane szerszej publiczności. Wśród obiektów znalazły się też liczne świadectwa wdzięczności i uznania przypominające o społecznych zasługach artysty.

Wystawa „Matejko. Malarz i historia” w Muzeum Narodowym w Krakowie będzie dostępna dla zwiedzających od 23 czerwca do 7 stycznia 2024 roku.