Pomysł uczczenia pamięci zasłużonego dla kultury polskiej i europejskiej artysty został zrealizowany 125 lat temu. To właśnie 6 marca 1898 roku otwarto w Krakowie Dom Jana Matejki.

– To było pierwsze muzeum biograficzne w Polsce, które powstało niewiele lat po śmierci Matejki. Wskazywało tym samym na to, jak wielkim szacunkiem i kultem cieszył się już za życia i postanowiono go upamiętnić właśnie przy pomocy instytucji muzealnej. To ogromna wartość, że możemy mówić o artyście w miejscu jego zamieszkania, zobaczyć, jak urządzał swoje wnętrza mieszkalne czy pracownię – mówi Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

Powrót do przeszłości

Obecna ekspozycja została przygotowana na wzór ówczesnej. Kolejne piętra kamienicy to aranżacje z początku XX wieku.

– Odtwarzamy wystawę na podstawie scenariusza z 1898 roku, czyli pierwszego „Przewodnika dla zwiedzających”, który został wtedy wydany, ale unowocześniamy ją. Stosujemy m.in. podpisy. Możemy ją na tyle aktualizować i cofać się w czasie o te 125 lat, na ile pozwalają nam wymogi konserwatorskie – wyjaśnia Marta Kłak-Ambrożkiewicz, kustosz Domu Jana Matejki, oddziału Muzeum Narodowego w Krakowie.

Wystawa „Genius loci. Miejsce – ludzie – zbiory” została wkomponowana w stałą ekspozycję muzealną, prezentując w czterech odsłonach dom artysty i muzeum biograficzne w kontekście historii, zdarzeń i postaci – od niezwykłych mieszkańców po opiekunów. Obecnie zwiedzający mogą zobaczyć pierwszą odsłonę ekspozycji.

– Teraz przypominamy m.in. pamiątki związane z pogrzebem artysty, czyli te początki muzeum. W następnej odsłonie pojawią się też dzieła artystyczne, a w kolejnej zaprezentujemy ponad 40 akwarel nigdy nie pokazywanych, które pochodzą z albumów pamiątkowych rocznicowych darowanych Matejce przez kolegów i jego studentów – tłumaczy Marta Kłak-Ambrożkiewicz.

Pożegnanie wielkiego mistrza

Na ekspozycji zwiedzający po raz pierwszy mogą zobaczyć pamiątki związane z pożegnaniem Jana Matejki, które stało się manifestacją patriotyczną – fotografie, szarfy, wieńce żałobne, okolicznościowe listy, telegramy czy informacje prasowe.

– W trakcie przygotowań do pogrzebu Jana Matejki zrodziła się idea powołania pierwszego na ziemiach polskich muzeum biograficznego. Sam pogrzeb artysty miał niezwykłą scenografię, dlatego też na ekspozycji pokazujemy publikacje, które w związku z pogrzebem ogłoszono, a cały kondukt został rozpisany jako scenografia spektaklu teatralnego. Przywołujemy też mowę pogrzebową księdza Władysława Longina Chodkowskiego, znanego kaznodziei w XIX wieku, czy utwory poetyckie związane ze śmiercią artysty ­– opowiada Marta Kłak-Ambrożkiewicz.

Na wystawie „Genius loci. Miejsce – ludzie – zbiory” zaprezentowano 35 obiektów. Oprócz pamiątek związanych z pogrzebem wielkiego mistrza czy obrazów można zobaczyć m.in. zaprojektowane przez Józefa Mehoffera godło muzeum oraz bilet na loterię urządzoną w celu zdobycia funduszy na jego urządzenie, a także pierwsze zabytki ofiarowane muzeum. Łącznie w Domu Jana Matejki znajduje się ponad 600 obiektów.

– Pokazujemy zarówno twórczość Jana Matejki, czyli obrazy, które należą do tego miejsca, jak i bardzo osobiste pamiątki rodzinne, np. biżuterię czy cygaro. Mamy też zbiory z jego prywatnej kolekcji, bo musimy pamiętać, że Jan Matejko był kolekcjonerem, a jego kolekcja liczyła ponad 3000 obiektów. Wśród pamiątek przez niego nabywanych są też pamiątki jemu ofiarowane, jak np. słynna korona grobowa Zygmunta I Starego – wyjaśnia Marta Kłak-Ambrożkiewicz.

Szczególną uwagę warto zwrócić także na gipsowy odlew dłoni Jana Matejki oraz portret autorstwa Izydora Jabłońskiego, pokazujący oblicze młodego artysty.

Ekspozycję będzie można zwiedzać do 7 stycznia 2024 roku. Wystawą „Genius loci. Miejsce – ludzie – zbiory” oddział Muzeum Narodowego w Krakowie inauguruje obchody Roku Jana Matejki.