W Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ na Ruczaju można oglądać naturalnych rozmiarów model goryla nizinnego. To już czwarta rekonstrukcja autorstwa Ewy Stawiarskiej i Piotra Menduckiego, która pojawiła się na ekspozycji antropologicznej w części poświęconej ewolucji człowieka.
Goryle to największe współcześnie żyjące małpy człekokształtne. Ich linia ewolucyjna oddzieliła się od linii ewolucyjnej Homo sapiens i szympansów ok. 10 mln lat temu. Wówczas żył ostatni wspólny przodek goryli, szympansów i człowieka. Goryle, tuż za szympansami, są naszymi bliskimi krewnymi. Dzielimy z nimi blisko 98% genów.
Słowo „gorilla” pochodzi z języka greckiego i oznacza „owłosioną kobietę”. Nazwa ta pierwszy raz prawdopodobnie użyta została przez kartagińskiego żeglarza Hannona, który dopłynął do wybrzeży Afryki Zachodniej ok. 480 r. p.n.e. Natomiast gatunek ten pierwszy raz opisany został dopiero w połowie XIX wieku. Obecnie goryle dzielą się na cztery podgatunki. Podstawowy podział to goryle wschodnie i zachodnie (zamieszkujące odpowiednio wschodni i zachodni brzeg rzeki Kongo). Zachodnie możemy podzielić na górskie i nizinne. Te nizinne są największym podgatunkiem goryla.
Samce osiągają średnią wagę ok. 160 kg, choć znany jest goryl o wadze nawet 267 kg. Posiadają masywną sylwetką z mocno rozbudowanymi ramionami i kończynami górnymi, dolne są nieco krótsze i mniej umięśnione. Rozpiętość ramion samców dochodzi do nawet 2,6 metra a ich wzrost w pozycji stojącej ok. 180 - 200 cm. Samice są nieco niższe i lżejsze, ważąc mniej więcej połowę tego, co samce. Najbardziej charakterystyczną cechą samców goryla nizinnego są srebrne plecy (silverback). Kolor zawdzięczają krótkim, białym włosom, które pojawiają się w momencie uzyskania pełnej dorosłości, zwykle ma to miejsce ok 15 roku życia.
Goryle nizinne są wegetarianami
Goryle nizinne żyją w dużych grupach składających się nawet z 30 osobników, na czele której stoi dominujący samiec. Są to zwierzęta niezwykle towarzyskie, przyjazne i raczej spokojne. Większość dnia spędzają na poszukiwaniu pożywienia, odpoczynku i zabawie. Mimo swoich olbrzymich rozmiarów dieta goryli jest mało zróżnicowania. Z natury są wegetarianami, a głównym składnikiem pokarmu są owoce oraz liście. Nie pogardzą również łodygami czy korą z drzewa, a okresowo mogą również dietę urozmaicać termitami lub mrówkami.
Podczas odpoczynku, jak większość naczelnych, zacieśniają swoje więzi w grupie poprzez iskanie. Iskanie ma na celu nie tylko oczyszczenie futra z resztek jedzenia, pasożytów czy innych zanieczyszczeń, ale odgrywa również ważną rolę w utrzymaniu bliskich relacji w stadzie, zapewnieniu bezpieczeństwa i stanowi formę relaksu. Goryle są aktywne w ciągu dnia. Nocą śpią w specjalnych gniazdach, zbudowanych na ziemi z roślin lub na drzewie z gałęzi. Każdego dnia budują nową platformę do spania.
Potrafią nauczyć się... języka migowego
Są niezwykle inteligentnymi zwierzętami. Do wyrażania emocji używają mięśni mimicznych twarzy, podobnie jak człowiek. Kiedy są zaniepokojone, albo znudzone ziewają pokazując swoje uzębienie. Kiedy chcą pokazać dominację i odstraszyć wystawiają swoje olbrzymie kły. Potrafią również śmiać się i gestami zachęcać do zabawy. Prowadzone obserwacje pokazały, że mogą także nauczyć się prostego języka migowego. Znany jest przypadek goryla o imieniu Michael, który przy pomocy języka migowego opowiedział historię utraty rodziców z rąk kłusowników. I to właśnie człowiek stanowi dla goryli główne zagrożenie w ich środowisku naturalnym. Poza kłusownikami, polującymi głównie dla pozyskania mięsa, goryle mogą jedynie obawiać się lampartów.