Współdzielenie, uspołecznienie dzierżawy, a jednocześnie zachowanie charakteru parceli prywatnych – taki pomysł na „co-działking” na Grzegórzkach ma studentka Politechniki Krakowskiej. Jej koncepcja właśnie została nagrodzona przez urbanistów, podobnie jak inne pomysły studentów PK.
Czy da się otworzyć rodzinne ogrody działkowe na terenie Krakowa w taki sposób, aby nie tylko komponowały się z zabudową miejską, ale też stanowiły przestrzeń aktywności mieszkańców? Takie pytanie postawiła sobie Marta Szar-Wojasińska, studentka architektury krajobrazu na Politechnice Krakowskiej w pracy inżynierskiej pt. “Otwórzmy zamknięte - Projekt integracji ogrodów działkowych z przestrzenią miasta na przykładzie ROD Grzegórzki”. Studentka otrzymała za nią pierwszą nagrodę w kat. prac dyplomowych I stopnia w konkursie krakowskiego oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich na najlepsze prace dyplomowe z zakresu urbanistyki, planowania przestrzennego i architektury krajobrazu.
Współdzielone ogrody działkowe
Jak podaje uczelnia, Szar-Wojasińska zaproponowała autorską koncepcję co-działkingu, dotyczącą tematu zamkniętych ogródków działkowych w kontekście otaczającego krajobrazu urbanistycznego. Jej pomysł dotyczy rekompozycji otoczenia ROD Grzegórzki oraz propozycji zagospodarowania obszarów wspólnych na tym terenie wraz z nowym pomysłem na użytkowanie parceli. „Głównym założeniem było zintegrowanie wyizolowanego na wielu płaszczyznach obszaru. Studentka podjęła próbę połączenia - na płaszczyźnie przestrzennej, funkcjonalnej, społecznej oraz ekologicznej - obszaru w taki sposób, by stał się inkluzywnym parkiem półpublicznym, dostępnym dla okolicznych mieszkańców, jednocześnie szanując prawa i oczekiwania obecnych działkowiczów” – podaje uczelnia.
– Opracowałam koncepcję rozszczelnienia zamkniętej struktury ROD Grzegórzki oraz zintegrowania zielonego obszaru z terenami przyległymi. Skupiłam się na sporządzeniu projektu przestrzeni wspólnych na terenie parku oraz koncepcji co-działkingu, która zakłada współdzielenie, współużytkowanie opuszczonych parceli i uspołecznienie dzierżawy – tłumaczy autorka pracy Marta Szar-Wojasińska.
Jej koncepcja otwarcia Rodzinnych Ogrodów Działkowych zakłada udostępnienie terenów miejskich upraw w formie parków półpublicznych z obszarami o zróżnicowanej dostępności, przy jednoczesnym zachowaniu tożsamości miejsca. Zakłada ona zachowanie wszystkich użytkowanych parceli prywatnych w niezmienionej formie – stanowić bowiem mają kwintesencję ogródków działkowych, źródło wiedzy i miejskiej bioróżnorodności. Opuszczone parcele autorka pracy proponuje poddać procesowi regeneracji oraz nadać im nową formę użytkowania w ramach innowacyjnej koncepcji co-działkingu, która dotyczy trzech modelowych form udostępniania działek: na cele edukacyjne, wypoczynkowo-rekreacyjne oraz uprawowe współdzielone. Aktualnie, w ocenie studentki PK, wiele działek niszczeje i popada w zapomnienie.
– Równolegle do reorganizowania działek założyłam kształtowanie ogólnodostępnych przestrzeni rekreacyjnych na terenie ROD-ów oraz w miejscach styku z sąsiednimi obszarami, tak, by służyły działkowcom i nowym użytkownikom. Koncepcja udostępnienia Rodzinnych Ogrodów Działkowych polega na poprawie komunikacji, udrożnieniu i stworzeniu dodatkowych połączeń oraz wejść. Chodzi o maksymalne zespolenie struktury z otoczeniem, by zatrzeć istniejące granice i zintegrować ogródki działkowe z miastem – mówi Szar-Wojasińska, której promotorką była dr hab. inż. arch. Urszula Forczek-Brataniec, prof. PK, a promotorem pomocniczym był dr inż. arch. kraj. Wojciech Bobek.
Studenci z nagrodami
Dyplom na WA PK poświęcony Grzegórzkom zdobył pierwszą nagrodę w kategorii prac I stopnia, ale nie był jedynym projektem studentów PK uhonorowanym w tej kategorii. Wyróżnienie krakowskiego oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich zdobyły w niej projekty:
- “Tworzenie zielonych sieci miejskich”, autorka inż. Maria Drosio, promotor dr hab. inż. arch. Rafał Blazy, prof. PK, promotor pomocniczy dr inż. arch. Hanna Hrehorowicz- Gaber, prof. PK
- “Koncepcja zagospodarowania terenu wzdłuż Dłubni w Krakowie. Fragment na zakończeniu Alei Róż w Nowej Hucie”, autorka inż. Hanna Kaspiarovich, promotor dr inż. arch. Piotr Langer
- “Zielona tkanka przy ulicy Lubicz w Krakowie. Projekt parku kieszonkowego w dawnych ogrodach Freegego”, inż. Paulina Morawska, promotor dr hab. inż. arch. Anna Staniewska, prof. PK
W kategorii prac dyplomowych II stopnia na kierunku architektura krajobrazu pierwszą nagrodę zdobyła z kolei praca pt. “Projekt rewaloryzacji Osiedla Spółdzielczego wraz z parkiem Wiśniowy Sad w Nowej Hucie”. Autorką jest mgr inż. arch. kraj. Irmina Szostak. Jak podkreśla jej promotor prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Myczkowski, praca wpisuje się w niezwykle aktualny, historyczny moment istnienia fenomenu urbanistyczno-architektonicznego, jakim jest Nowa Huta.
– Jest to obszar, który nie tylko został uchwałą Rady Miasta Krakowa objęty ochroną jako Park Kulturowy, ale także w wyniku licznych społecznych i eksperckich działań - został uznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej za pomnik historii - uzyskał najbardziej prestiżowy status w zakresie ochrony zabytków i dziedzictwa narodowego w wymiarze architektury, urbanistyki i krajobrazu kulturowego – mówi prof. Zbigniew Myczkowski. – Praca dyplomowa mgr inż. arch. krajobrazu Irminy Szostak w sposób wybitny nawiązuje do liczącej dekady tradycji rozwoju przestrzennego Nowej Huty. Nie tylko przedstawia wzorcowe rozwiązanie istotnego komponowanego układu zieleni, ale gromadzi na jego terenie galerie rzeźbiarską, która prze wiele lat „narastała” na obszarze tej specyficznej dzielnicy Krakowa. Odzwierciedla trudne czasy tworzenia się prawdziwej, lokalnej kultury w społeczeństwie dzielnicy. Wyraża istotę tożsamości miejsca w lokalnym krajobrazie. Praca absolwentki Politechniki Krakowskiej jest świadectwem dziejów tego miejsca, które świadczy o zbiorowej kulturze i patriotyzmie społeczności objętej próbami zniewolenia ideologicznego sowieckiej i peerelowskiej władzy.
W tej samej kategorii wyróżnienie przypadło pracy pt. „Park łączy - Wprowadzenie węzła przyrodniczego w zachodnim klinie miasta, w kontekście koncepcji systemu zieleni miejskiej w Zielonej Górze” autorstwa mgr inż. arch. Weroniki Zielińskiej. Promotorką była dr hab. inż. arch. Urszula Forczek-Brataniec, prof. PK, a promotorem pomocniczym był dr inż. arch. kraj. Wojciech Bobek.
Samowystarczalne, pływające miasta
W kategorii prac dyplomowych II stopnia na kierunku architektura zwycięstwo odniosła natomiast praca “Aquapelago - koncepcja zrównoważonego modelu pływającego miasta w erze zmian klimatycznych”, którą wykonał mgr inż. arch. Filip Sagan (promotor dr hab. inż. arch. Kinga Racoń-Leja, prof. PK).
– Stoimy obecnie w obliczu największego wyzwania XXI wieku. Postępujące zmiany klimatyczne połączone z dynamicznym wzrostem globalnej populacji jasno ukazują, że obecne miasta wymagają wprowadzenia zmian w ich funkcjonowaniu. Aquapelago jest zrównoważonym modelem pływającego miasta, który stanowi odpowiedź na współczesne problemy związane ze zmianami klimatu i niedoborem gruntów. Model ten zakłada kreację potencjalnych wzorców dla przyszłych rozważań nad tematyką pływającej urbanistyki. Projekt przyjmuje jako fundamentalne 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ, co stanowi podstawę do innowacyjnego i zrównoważonego podejścia w zakresie architektury, gospodarki i infrastruktury – tłumaczy autor pracy Filip Sagan. – Jednym z głównych celów Aquapelago jest wprowadzenie gospodarki o obiegu zamkniętym, w której nie istnieje pojęcie „odpadu”. Projekt zakłada zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych we wszystkich sektorach działania. Cała energia produkowana w Aquapelago pochodzi z odnawialnych źródeł energii oraz jest wykorzystywana w sposób racjonalny i maksymalnie efektywny. Przekroczenie granicy, w tym wypadku pomiędzy lądem a wodą, jest zawsze szansą na zmiany. Aquapelago ma nadzieję na uzdrowienie współczesnych metabolizmów miejskich.
Wyróżnienia w kategorii prac dyplomowych II stopnia uzyskały prace:
- “Projekt rewitalizacji terenów poprzemysłowych obszaru KWK Mysłowice jako nowy kierunek zrównoważonego rozwoju miasta”. Autorstwo tym razem jest dwuosobowe: mgr inż. arch. Joanna Godek oraz mgr inż. arch. Oskar Handermander. Promotorem pracy był prof. dr hab. inż. arch. Mateusz Gyurkovich.
- “Rewitalizacja centrum Sułkowic”. Autor to mgr inż. arch. Jan Magiera, a promotorką prof. dr hab. inż. arch. Dominika Kuśnierz-Krupa
- “La via dell’acqua renaturyzacja fragmentu koryta rzeki Is cungiaus i projekt schronu klimatycznego” w wykonaniu mgr inż. arch. Katarzyny Jamioł. Promotorem tu był dr inż. arch. Łukasz Stożek, prof. PK, a promotorką pomocniczą dr hab. inż. arch. Urszula Forczek-Brataniec, prof. PK