W ostatnich tygodniach pojawiało się sporo informacji o skwerach i ogrodach deszczowych realizowanych przez KEGW w ramach programu LIFE PACT. Co to za program?

Grzegorz Mróz, jednostka Klimat-Energia-Gospodarka Wodna: LIFE PACT to inicjatywa, która ma na celu opracowanie i przetestowanie zintegrowanego podejścia do adaptacji do zmian klimatu w miastach poprzez wdrażanie rozwiązań opartych na naturze. Projekt jest realizowany przez partnerów z Belgii, Hiszpanii i Polski, a głównym miastem pilotażowym i zarazem podmiotem koordynującym jest Leuven w Belgii. Projekt jest finansowany z Programu LIFE i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Miasto dokłada tylko 15 procent.

Co w praktyce te „rozwiązania oparte na naturze” oznaczają dla Krakowa? W jaki sposób skorzysta na tym nasze miasto?

Przede wszystkim to utworzenie dwóch ogrodów deszczowych i zielone zagospodarowanie trzech przestrzeni publicznych, które są miejskimi wyspami ciepła. Ogrody deszczowe pozwalają na gromadzenie wody w terenie zielonym, zasilanie roślin w okresie opadów i dystrybucję wody w okresie suszy. Po drugie, jest to forma zaangażowania mieszkańców w tworzenie i utrzymywanie takich miejsc. Są to też kroki w stronę korzyści w skali makro – poprawy jakości powietrza, odporności na powodzie, różnorodności biologicznej czy zmniejszenia efektu miejskich wysp ciepła. Udział w projekcie pozwoli nam na uzyskanie dofinansowania, a dla miasta będzie to też cenna wymiana doświadczeń z europejskimi liderami zrównoważonego rozwoju.

Skąd pomysł zainteresowania się programem? Zostaliśmy do niego zaproszeni?

Kraków od dłuższego czasu boryka się z wyzwaniami klimatycznymi, takimi jak deszcze nawalne czy miejskie wyspy ciepła. Szukaliśmy skutecznych metod radzenia sobie z tymi problemami. Wtedy nasi belgijscy koledzy z Leuven przedstawili nam projekt, który idealnie wpisywał się w nasze zadania. Współpraca przy zagranicznym projekcie LIFE dawała nam okazję do poznania odmiennych podejść i stosowania innowacyjnych rozwiązań znanych z innych europejskich miast. Zostaliśmy zaproszeni do udziału w projekcie w wyniku wcześniejszej udanej współpracy. Kraków i Leuven są miastami partnerskimi od 1991 roku, współpracujemy w wielu obszarach, w tym kulturze, edukacji i usługach publicznych. Dodatkowo oba miasta są partnerami w ramach Climate-KI, największej europejskiej inicjatywy związanej z innowacjami klimatycznymi.

Powiedzmy teraz o miejscach, które zmienią swój wygląd dzięki projektowi. Jak zostały wybrane?

Lokalizacje zostały wybrane w wyniku trwających w drugim półroczu tego roku konsultacji z mieszkańcami. Będą to ostatecznie działki przy ulicach Ehrenberga, Monte Cassino, Witosa, Strzelców i Banacha.

Konsultacje dotyczą też sposobu zagospodarowania.

Tak, warsztaty z mieszkańcami to kluczowe założenie projektu. Dzięki takiej formule udaje się wypracować spójną koncepcję zagospodarowania terenu, która uwzględnia jego możliwości, ale również ograniczenia. Co prawda same warsztaty KEGW trwały kilka dni, ale poprzedziły je miesiące przygotowań urzędników. Najwięcej czasu poświęcono rozpoznaniu terenu, uwarunkowaniom lokalnym, przeprowadzono analizy i wizje lokalne. W samych warsztatach biorą udział wszyscy – eksperci krajobrazu, melioranci, architekci, urbaniści, konserwator, konstruktor, geolog, ale też ekspert rynku nieruchomości i zagadnień komunikacyjnych. Uczestnicy warsztatów mieli możliwość wyrażenia swoich pomysłów i sugestii, które zostały uwzględnione w planach projektu.

Kilka z takich spotkań już się odbyło. Z jakimi oczekiwaniami przyszli mieszkańcy?

Nie wszystkie dyskusje i warsztaty przebiegały spokojnie. Często oczekiwania stron nawzajem się wykluczały. Dowiadywaliśmy się  o tym, czego jedni naprawdę chcą a ini absolutnie nie. Dopiero rozmowy i zliczane głosy pokazywały, że potencjalne konflikty w kwestii urządzania zieleni można zażegnać. Na szczęście obyło się bez większych konfliktów i kosztownych błędów. Skutki zmian w miejscach  zamieszkania będą trwały przez długie lata i wpływały na komfort naszego życia mieszkańców.

Które z tych zmian będą najbardziej widoczne?

Spośród wszystkich lokalizacji to skwer przy ul. Ehrenberga będzie takim flagowym przedsięwzięciem. Na etapie wizji lokalnych nie było wątpliwości, że interwencja jest potrzebna. Utwardzone, zaniedbane, zabetonowane miejsce, gdzie natura przedzierała się gdzie i jak tylko mogła, może się stać perełką. Pozostałe zmienione kwartały też przyniosą dużą poprawę. Mieszkańcy przyznają że poczuli wpływ na rzeczywistość. Nie udałoby się tego osiągnąć bez „pobrania miary”, a więc poznania oczekiwań potencjalnych użytkowników i wykorzystania ich przy projektowaniu.

Kiedy można się spodziewać „wbicia łopaty”?

Realizacja na ulicach Ehrenberga, Monte Cassino i Witosa ma rozpocząć się w drugim kwartale przyszłego roku. Beton i kostkę zastąpimy trawą, krzewami, kwiatami i drzewami, aby te obszary stały się bardziej zielone i przyjazne dla mieszkańców.

A co z pozostałymi lokalizacjami?

W nowym roku planujemy kolejne warsztaty, tym razem w sprawie tworzenia projektów ogrodów deszczowych przy ul. Strzelców i Banacha.

W jaki sposób wyniki projektu zostaną wykorzystane w Polsce?

Naszym celem jest pokazanie innym polskim miastom, jak ważne jest zaangażowanie mieszkańców w działania o charakterze społecznym, czy też publicznym. Chcemy, aby nasze działania i ich korzystne wyniki były inspiracją dla innych. Raporty, metodologia i opis dobrych praktyk będą dostępne publicznie. Planujemy też przygotować film dokumentalny opowiadający historię powstawania rozwiązań bazujących na naturze w Krakowie. Chcemy tym samym dostarczyć praktycznych wniosków i inspiracji dla innych miast w Polsce.

Jakie rady mają państwo dla innych jednostek chcących wziąć udział w programie LIFE?

Chcemy podkreślać jedno: zdecydowanie warto, i to jak najszybciej! Program jest elastyczny, otwiera nowe możliwości i może pomóc w rozwiązaniu wielu miejskich problemów. Dlatego jesteśmy już w trakcie rozmów na temat kolejnego projektu LIFE PACT 2.0. Na pewno pojawimy się na Dniu Otwartym LIFE w Warszawie w styczniu 2024 r. organizowanym przez NFOŚiGW jako gość i wystawca zarazem.