Coraz częściej powtarzające się okresy ekstremalnie wysokich temperatur mają z kolei niekorzystny wpływ na zdrowie i komfort życia mieszkańców, zmagających się z trudami mieszkania na obszarach, które w wyniku zmian urbanistycznych oraz klimatycznych przekształcają się w „miejskie wyspy ciepła”. Powtarzające się susze znacząco obniżają poziom rzek, wód gruntowych a także zasobów zgromadzonych w zbiornikach retencyjnych, zwiększając ryzyko kryzysu wodnego i łączących się z nim znacznych utrudnień w dostępie do wody.
Z takimi wyzwaniami mierzą się miasta, mierzy się także Kraków, dlatego tak istotne jest kompleksowe planowanie i zarządzanie w zakresie gospodarki wodnej: obszarem złożonym, wielowymiarowym, podatnym na często nieprzewidywalne czynniki zewnętrzne, jak kaprysy pogody. Obszarem tym w różnych aspektach zajmuje się w Krakowie kilka podmiotów, mi.in. Klimat Energia Gospodarka Wodna, Zarząd Zieleni Miejskiej oraz Wydziały Urzędu Miasta Krakowa. Dbają one o optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów wody, zabezpieczenie przed skutkami nadmiernych opadów, wreszcie o tworzenie rezerw w postaci zbiorników retencyjnych.
Zaangażowanie kilku miejskich jednostek w działania w sektorze gospodarki wodnej wynika z faktu, że woda oraz tereny zielone są ze sobą silnie powiązane na wielu płaszczyznach. Z dobrodziejstw zieleni miejskiej (zwiększanie wilgotności powietrza, oczyszczenie i obniżenie jego temperatury) możemy korzystać tylko wtedy, kiedy najpierw zapewnimy roślinom odpowiednią ilość wody. Infrastruktura zielona oraz woda stanowią aktywny filtr biologiczny: mikroorganizmy i rośliny zatrzymują bowiem niekorzystne dla ekosystemu zanieczyszczenia.
Dlatego tak ważne dla miast jest efektywne gospodarowanie dostępnymi zasobami wody oraz wykorzystywanie wód opadowych. Dzięki gromadzeniu deszczówki, która może być używana m.in. do podlewania trawników, ogrodów lub do celów gospodarczo-bytowych, jak pranie czy sprzątanie, ograniczamy zużycie wody z sieci wodociągowej a tym samym chronimy zasoby wód podziemnych i powierzchniowych.
Program krakowskiej mikroretencji – wsparcie finansowe dla mieszkańców
Wsparciem dla działań podejmowanych w zakresie wykorzystania wód opadowych przez mieszkańców jest działający od 2014 roku Program krakowskiej mikroretencji wód opadowych i roztopowych. Ma on na celu promowanie retencjonowania i wykorzystywania deszczówki w mieście, dzięki czemu zmniejsza się zużycie wody pitnej, a warstwy wodonośne zostają zasilone.
W ramach Programu mieszkańcy mogą pozyskać dotacje na realizację inwestycji polegających na budowie urządzeń służących do zatrzymania i wykorzystania wód opadowych na terenie miasta, takich jak: podziemne zbiorniki na wody opadowe i roztopowe, naziemne zbiorniki na wodę opadową zbieraną z dachu wraz z instalacją podłączeniową do rynny, ogrody deszczowe, muldy chłonne lub oczka wodne. Dotacja obejmuje także realizację systemu nawadniania terenów zielonych oraz system drenażu.
O dotacje mogą ubiegać się osoby fizyczne, wspólnoty mieszkaniowe, osoby prawne, przedsiębiorcy, ale także jednostki sektora finansów publicznych będące gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi. W latach 2014-2021 uruchomionych zostało ponad tysiąc instalacji o wartości blisko 7 milionów złotych. Aby dowiedzieć się więcej na temat Programu krakowskiej mikroretencji, wód opadowych i roztopowych zachęcamy do zapoznania się z informacjami dostępnymi na stronie Biuletynu Informacji Publicznej. Szczegółowe informacje można także uzyskać w Krakowskim Centrum Doradztwa Energetycznego zlokalizowanym przy Rynku Podgórskim 1, pod numerem infolinii Wydziału ds. Jakości Powietrza: 12 616 88 48.Z deszczu nie pod rynnę, czyli liczy się każda kropla
Dbanie o zasoby wodne wymaga podejścia kompleksowego i zaangażowania w to działanie wszelkich dostępnych sił i środków, zarówno po stronie odpowiedzialnych za gospodarkę wodną jednostek miejskich, jak i samych mieszkańców. Po stronie instytucjonalnej leżą m.in. zadania związane z wykorzystaniem retencji rzecznej i jeziornej, budową, odmulaniem i usuwaniem zanieczyszczeń ze zbiorników retencyjnych w celu zwiększenia powierzchni lustra wody, a także z realizowaniem prac zmierzających do odtworzenia zasobów wodnych stawów czy terenów podmokłych.
W Krakowie zrealizowano dotychczas także wiele innych przedsięwzięć, których celem jest zagospodarowanie deszczówki. Oto kilka z nich:
- W Parku Lotników Polskich został wykonany suchy polder, w postaci reprofilacji terenu w formie ogrodu deszczowego o powierzchni 2 040 m2 z przeznaczeniem na okresowe przyjęcie wód opadowych (w przypadku wystąpienia deszczy nawalnych).
- W ramach Budżetu Obywatelskiego sfinansowano i zrealizowano inwestycję pod nazwą „Łap deszczówkę” która objęła budowę zbiornika retencyjnego na wody opadowe o pojemności 3 tys. litrów wraz z towarzyszącą mu infrastrukturą techniczną, wykonaną na potrzeby retencjonowania wody opadowej dla budynku Szkoły Podstawowej Nr 114 w Krakowie. Inwestycję zrealizowała jednostka miejska Klimat Energia Gospodarka Wodna.
- Przy Szkole Podstawowej nr 39 także w wyniku inicjatywy obywatelskiej powstał podobny projekt: „Woda w ogródku szkolnym - nasz wspólny skarb”. W ogrodzie pielęgnowanym wspólnie przez uczniów i nauczycieli zainstalowano pojemnik, który zbiera wodę, dzięki czemu na szkolnych terenach zielonych pojawiły się już pierwsze zbiory: maliny, borówki i zioła. Inicjatywa ma charakter edukacyjny, gdyż pielęgnując rośliny uczniowie uczą się, jak ważny jest stan środowiska naturalnego i oszczędne gospodarowanie wodą.
- Podobną funkcję jak zbiorniki retencyjne pełnią ogrody deszczowe. Taki właśnie ogród
z inicjatywy mieszkańców powstał w Mistrzejowicach. Przy rynnie budynku Rady Dzielnicy pojawił się specjalny pojemnik, który zatrzymuje i filtruje wody opadowe spływające z dachu. W zaimpregnowanej, modrzewiowej skrzyni umieszczono warstwy filtrujące oraz posadzono rośliny mrozoodporne. W instalacji został też zastosowany przelew awaryjny, aby w sytuacji, gdy w pojemniku zgromadzi się zbyt dużo wody, nadmiar odprowadzić do sieci kanalizacji deszczowej. Wkrótce na terenie Nowej Huty przy wsparciu Komisji Europejskiej powstaną kolejne dwa ogrody deszczowe.
- Ciekawą inicjatywą skierowaną do szkół podstawowych jest program realizowany przez Zarząd Zieleni Miejskiej „Ogród z klasą”, który ma na celu inspirowanie i wspieranie szkół w zakładaniu ogrodów szkolnych. Na ich terenie pojawiają się zbiorniki retencyjne oraz elementy zielono-niebieskiej infrastruktury, które umożliwiają wykorzystanie deszczówki do pielęgnacji roślin. Ogród z klasą pozwala wykorzystać potencjał terenu zielonego przy szkole, która zyskuje tym samym żywą, interaktywną pracownię do prowadzenia lekcji na świeżym powietrzu i aktywnej nauki przez doświadczenie kontaktu z naturą.
Wodę w Krakowie pomagają oszczędzać także zielone dachy retencjonujące wodę opadową poprzez maty retencyjne. Powstały jak dotychczas na trzech obiektach o łącznej powierzchni ok. 200 m2.
Wkrótce w Krakowie zostaną zrealizowane kolejne tego typu inicjatywy, jak na przykład:
- W powstającym Parku przy ulicy Karmelickiej planowane jest retencjonowanie wody z dachu biblioteki przy ul. Karmelickiej, wykonanie kanału odprowadzającego wodę (wraz z niecką obsadzoną roślinnością wodnolubną) do podziemnego zbiornika retencyjnego, która krążyć będzie w obiegu zamkniętym i będzie wykorzystywana do podlewania zieleni miejskiej.
- Ogród deszczowy pojawi się też niebawem na terenie powstającego parku kieszonkowego przy ul. Fabrycznej oraz na modernizowanym obecnie Placu Axentowicza, na którym woda będzie retencjonowana z dachu pobliskiej lodziarni.
