XVII-wieczna koronacyjna kapa Michała Korybuta Wiśniowieckiego już po konserwacji. To najstarszy istniejący element stroju koronacyjnego polskich królów.
– Efekty pracy będzie można podziwiać w Muzeum Katedralnym im. Jana Pawła II na Wawelu w przestrzeni wystawienniczej, na którą trafi obiekt po wykonaniu konserwacji klamry kapy – powiedział ks. prałat Zdzisław Sochacki, proboszcz katedry na Wawelu.
Realizację projektu związanego z konserwacją dziedzictwa Krakowskiej Kapituły Katedralnej finansowanego ze środków unijnych rozpoczął w 2017 roku Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. 11 sierpnia w skarbcu katedry na Wawelu odbyła się komisja konserwatorska finalizująca przeprowadzone prace.
Wyzwanie konserwatorskie
– Stan zachowania obiektu przed demontażem stwarzał wrażenie pozornie dobrego. Do tego stopnia, że obiekt okazjonalnie nadal był w użytku do 2017 roku – mówiła Natalia Krupa, kierownik projektu.
– Podczas rozmontowywania warstw kapy okazało się, że kondycja zabytku jest w stanie niezwykle słabym.
Dla konserwatorów było to ogromne wyzwanie, ponieważ tak naprawdę tkanina utrzymywała swoją strukturę na bazie dawnych konserwacji.
– Osnowa wiążąca metalowe nici prawie się nie zachowała. Oczyszczenie pokrycia kapy ze wszystkich zacerowań stwarzało ryzyko rozsypania się obiektu i odsłonięcia wielu ubytków. Podjęliśmy decyzję o pozostawieniu wybranych warstw dawnego dublażu celem uniknięcia ryzyka dalszej degradacji obiektu – kontynuuje Krupa.
W złym stanie
Zaznacza, że na stan zachowania tkaniny szczególnie przyczyniło się wieloletnie eksponowanie obiektu na niedobranych ekspozytorach do gabarytów ciężkiego zabytku czy samo użytkowanie.
W czasie prac demontażowych, po stronie rewersu kaptura z wizerunkiem orła, w miejscu, w którym niegdyś znajdowała się grafika autorów haftu, konserwatorzy odkryli zaszyty kartonik. Widniało na nim nazwisko autora wykonawcy jednej z konserwacji – Walentyny Gruszyny wraz z datą 1951 r.
Z dokumentacji archiwalnych wynika również, że w 2002 roku przeprowadzono częściową naprawę kapy przeprowadzoną przez Stanisławę Nogieć i Kamilę Piskozup w pracowni konserwatorskiej katedry na Wawelu.
– Słaba kondycja obiektu spowodowała, że konserwacja wyjątkowego obiektu stała się próbą sił i walką z czasem dyktowanym przez okres realizacji projektu. Prace nad konserwacją kapy toczyły się w systemie zmianowym, by sprostać warunkom czasowym. Długotrwała wielogodzinna praca, z obiektem charakteryzującym się błyskiem metalowych nici, powodowała zmęczenie wzroku i wielokrotnie duży wysiłek fizyczny – przyznaje konserwator Paulina Kuczaj.
Perły, szlachetne kamienie
Kapa koronacyjna powstała z połączenia trzech szat liturgicznych. Kaptur i pas pochodzą z kapy koronacyjnej Michała Korybuta Wiśniowieckiego, ofiarowanej przez króla do katedry w 1672 roku.
Tkanina pokrycia kapy jest częścią kapy zamówionej przez biskupa Andrzeja Trzebickiego z okazji koronacji Eleonory Habsburżanki na królową Polski, natomiast klamra pochodzi z kapy ufundowanej przez biskupa Krzysztofa Jana Szembeka.
Tkaninę pokrycia kapy uszyto z weneckiej srebrnej tkaniny o kompozycji, którą tworzy układ sieciowy z wici roślinnej wykonanej złoconymi wątkami. Pas haftowany jest metalowymi nićmi w duże motywy kwiatowe. Na kapturze przedstawiono wykonanego wypukłym haftem srebrnego orła w koronie, z jabłkiem królewskim na piersi, mieczem i berłem w szponach, który został umieszczony na złotym tle.
Całość kaptura zdobiona jest perłami i szlachetnymi kamieniami – to rubiny i szafiry w oku orła, na głowicy miecza, w okuciu berła. Szata Michała Korybuta Wiśniowieckiego pierwotnie była podszyta złotą lamą, niestety niezachowaną do dziś.
Ważne odkrycia
W czasie konserwacji w 1951 roku w kapturze odnaleziono barwny miedzioryt z nazwiskami wykonawców - Gregoriusa (?) Albertusa Langa i Johannesa Ritgera. Obecnie jest on przechowywany w Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej na Wawelu.
Znany jest również twórca kapy biskupa Trzebickiego. W 1881 roku znaleziono wszytą w płaszcz karteczkę z imieniem krakowskiego krawca Sebastiana Brożka. Kapa była zarezerwowana do użytku wyłącznie przez ordynariuszy i sufraganów krakowskich na ważne uroczystości. Do 2017 r. kapa używana była przez metropolitę krakowskiego w czasie procesji rezurekcyjnej w Wielką Sobotę.