Bułgarskie ikony szkoły Bansko zagościły w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka [ZDJĘCIA]

– To wyjątkowa ekspozycja pokazująca nieznane w Polsce dzieła sztuki prawosławnej z miejscowości Bansko w Bułgarii, gdzie od połowy XVIII wieku do połowy XIX działała bardzo ważna dla bułgarskiej historii sztuki i tożsamości narodowej szkoła pisania ikon. To była niezwykła szkoła ze względu na wartość artystyczną dzieł, malowanych według zasad sztuki prawosławnej, ale z widocznymi wpływami zachodnimi – mówi Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

Cenne ikony z Bułgarii

Na wystawie prezentowane są prace czterech pokoleń owej szkoły, której założycielem był Toma Vishanov. Według legendy przybył wraz z kupcami bawełny do Wiednia, gdzie się kształcił. To właśnie od niemieckiego słowa „maller” (artysta) pochodzi jego przydomek „Moller”, który później został przekształcony przez syna artysty w nazwisko rodowe (Mollerov).

– Podkreśla się, że założyciel szkoły Vishanov inspirował się malarstwem późnobarokowym, co widać w stosowanych przez niego zestawach barw, ornamentyce czy sposobie modelowania szat. Natomiast jego syn i wnuk, wykonując pracę dla monasterów na Górze Athos, skłonili się ku tradycji. Ich twórczość jest bardziej osadzona we wcześniejszych wzorach – tłumaczy Mirosław Kruk, kurator ekspozycji.

Wystawa bułgarskich ikon to okazja do porównania dzieł z malarstwem ikonowym eksponowanym w galerii stałej „Sztuka Cerkiewna dawnej Rzeczypospolitej” w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka.

– Wybór miejsca eksponowania tej wystawy nie jest przypadkowy, ponieważ nasze muzeum posiada znakomitą kolekcję ikon prawosławnych i unickich z terenu dawnej Rzeczypospolitej. Możemy zobaczyć, jak sztuka prawosławna rozkwitała na terenie Bałkanów i rzeczywiście ją porównać. Widać pewne paralele, ale też całą różnorodność – wyjaśnia Andrzej Szczerski.

Bogactwo sztuki ikonowej

Prezentowane na ekspozycji bułgarskie ikony przedstawiają wizerunki osób świętych. Szczególną uwagę warto zwrócić na miniaturowe ikony Tomy Vishanova, tryptyk z zaśnięciem Matki Bożej czy ikonę „Archanioł Michał” wykonaną przez syna artysty Dymitara Molerova w 1835 roku.

– Istnieje stereotyp, że sztuka ikonowa jest malowana według jednego kanonu, który się powtarza, a ta wystawa pokazuje jej różnorodność, wyrafinowanie artystyczne, indywidualność, umiłowanie pewnych tematów przy zachowaniu schematów ikonograficznych czy pewnych kodów kolorystycznych. Możemy zobaczyć bogactwo sztuki ikonowej prawosławnej – podkreśla Andrzej Szczerski.

Bułgarskie ikony szkoły Bansko będą prezentowane w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka przy ul. Kanoniczej 17 do 23 lipca 2023 roku.

– To rzadka okazja, by zobaczyć w jednym miejscu taką ilość tak reprezentatywnego malarstwa innego kręgu kulturowego – podsumowuje Mirosław Kruk.

Ośrodek malarski w Bansku, nieopodal monasteru Rylskiego, uchodzi za jedno z najwybitniejszych zjawisk w historii kultury bułgarskiej XVIII-XIX wieku.