Niegdyś była to niewielka miejscowość, którą do Krakowa przyłączono w 1941 roku. Bieżanów to miejsce interesujących wydarzeń historycznych, a pierwsza wzmianka o nich pochodzi z XIII wieku i dotyczy przekazania innym właścicielom.
Bieżan, czyli zbieg
Pierwsza historyczna wzmianka o Bieżanowie pochodzi z 1212 roku, którą stanowił rodzinny zapis testamentowy. Nazwa Bieżanów została wspomniana jako Besanouno. Skąd wzięła się nazwa Bieżanów? Została ona zapożyczona i pochodzi od nazwy Bieżan, która w staropolskim języku oznacza zbiega. Bieżanów wraz z innymi historycznymi miejscowościami takimi jak Rżąka czy Prokocim wchodzi w skład Dzielnicy XII. Dopiero w 1922 roku Polska Akademia Umiejętności ustaliła pisownię nazwy Bieżanów przez „ż”. Do tej pory stosowano ją tylko w księgach parafialnych, a w urzędowych pisano przez „rz”.
Linia kolejowa, obelisk i Julag III
Wspomniana wzmianka historyczna dotycząca Bieżanowa związana była z przekazaniem go kapitule krakowskiej. Dokonała tego Helena, żona Racibora z Raciborowic i siostra kanonika Pęsława. W 1422 roku w Bieżanowie powstała parafia i wzniesiono drewniany kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, a murowany powstał w 1656 roku. Powróćmy jeszcze jednak do roku 1464, kiedy to Kazimierz IV Jagiellończyk na prośbę kapituły, przeniósł wieś na prawo magdeburskie z polskiego. Wytyczono wówczas centrum zabudowy, w którym zagrody znajdowały się po dwóch stronach placu oraz rozłóg pól o charakterze niwowym.
W 1636 roku za sprawą kanonika Jana Foxa wzniesiono zachowany do dzisiaj kościół, a dwadzieścia lat później w Bieżanowie obozowały oddziały Marszałka Wielkiego Koronnego Jerzego Lubomirskiego. W wyniku I rozbioru Polski, wieś znalazła się w granicach Austrii, a aż do 1910 roku stanowił własność prywatną. Uruchomienie linii kolejowej do Dębicy i Wieliczki sprawiło, że rolnicza wieś stała się miejscem z usługami rzemieślniczymi i niewielkim przemysłem. W II poł. XIX wieku Bieżanów należał do Czeczów de Lindenwald i znajdowały się w nim miejsca takie jak huta, stacja kolejowa, szkołą ludowa czy gorzelnia. 6 grudnia 1914 roku wojska rosyjskie podeszły w okolice Bieżanowa, ale zostały wyparte przez Austriaków. Do dzisiaj upamiętnia to obelisk znajdujący się na wzgórzu Kaim. Bieżanów włączono do Krakowa 28 maja 1941 roku. W latach 1942-1943 na terenie przysiółka Gaj powstał niemiecki obóz pracy Julag III, który stanowił filię obozu w Płaszowie. Od okupacji niemieckiej Bieżanów uwolnił się w styczniu 1945 roku. W latach 70. zaczęto w sposób pasmowy zabudowywać Kraków i rozpoczęto budowę osiedli Płaszów i Nowy Prokocim. Ostatnim etapem miało być powstanie osiedla Bieżanów Nowy. Realizację ukończono w 1982 roku.
Nie tylko Bieżanów
Oprócz Bieżanowa, na terenie obecnej Dzielnicy Bieżanów-Prokocim, znajduje się również Rżąka i Prokocim. Najstarsza wzmianka o pierwszej z wymienionych pochodzi z XIV wieku, a konkretnie z 1388 roku. Rżąka prawdopodobnie należała do Jadwigi z Melsztyńskich Pileckiej. Była ona wdową po wojewodzie sandomierskim Ottonie Toporczyku i matką chrzestną Władysława Jagiełły. Wieś lokowano na prawie niemieckim, a włączenie do Krakowa nastąpiło w 1941 roku jako dzielnicy katastralnej.
Kolejna ze wspomnianych miejscowości, czyli Prokocim, po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach historycznych w 1367 roku. Kiedy w XVI wieku właścicielem Prokocimia był Folgeweder, intensywnie eksploatowano złoża gipsu alabastrowego.
Początkiem XIX wieku właścicielem wsi byłą rodzina Wodzickich, która wybudowała pałac z oficyną, parkiem, aleją i obiektami o charakterze gospodarczym. Kolejny właściciel, Erazm Jerzmanowski, przebudował zespół dworski, który w 1909 roku zakupił zakon Augustianów. Przez Prokocim przeprowadzono również linię kolejową Kraków-Dębica, a w latach I wojny światowej powstała kolejowa stacja rozrządowa, którą powiększono w czasach II wojny światowej. Dlatego też po II wojnie światowej większą część mieszkańców stanowili kolejarze wraz z rodzinami. W czasach PRL-u we wschodniej części rozpoczęto budowę osiedla Prokocim Stary, natomiast Prokocim Nowy powstał w latach 1976-1982. Podobnie jak Rżąka, Prokocim przyłączono do Krakowa w 1941 roku jako dzielnicę katastralną.
CYKL: Odkryj Kurdwanów i Nowy Bieżanów! Zapraszamy >>
