We wtorek, 13 czerwca, ogłoszeni zostali tegoroczni laureaci Europejskiej Nagrody Dziedzictwa/Nagrody Europa Nostra 2023. W tym roku najwyższym europejskim wyróżnieniem uhonorowano 30 dokonań na polu dziedzictwa z 21 państw łącznie. Wśród zwycięzców znalazł się także zabytek z Krakowa. Mowa o ołtarzu Wita Stwosza w bazylice Mariackiej, który otrzymał wyróżnienie w kategorii Konserwacja.

– Renowacja tego wspaniałego ołtarza jest wyjątkowym i unikalnym osiągnięciem. Skrupulatna konserwacja Ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej, oparta na wnikliwych kwerendach, została przeprowadzona przez fachowców, którzy wykazali się ogromnym szacunkiem i wrażliwością dla oryginalnego dzieła. Projekt połączył osoby z różnych krajów, odzwierciedlając międzynarodowe znaczenie tego miejsca oraz potrzebę współpracy w zachowaniu dziedzictwa europejskiego – wskazało w uzasadnieniu jury Nagrody Europa Nostra, podkreślając, iż jest to osiągnięcie o imponującej skali.

Średniowieczna perła Krakowa

Prace przy gotyckim ołtarzu Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, wyrzeźbionym przez Wita Stwosza w latach 1477–1489, rozpoczęły się w 2015 roku. Ze względu na rangę obiektu oraz sprawowaną nieprzerwanie liturgię, ołtarz nie mógł być wyłączony z dotychczasowego trybu funkcjonowania.

– Mieliśmy dreszczyk emocji z tego powodu, że coś znajdziemy, coś możemy uszkodzić, możemy czegoś nie dopilnować. Nowoczesne środki (…) pomagały w bezpiecznym prowadzeniu konserwacji, ale wiedzieliśmy dobrze, że na pewno będzie nas to kosztować sporo czasu, spokoju, ale też, że jesteśmy w dobrych rękach – wspomina ks. infułat Dariusz Raś, archiprezbiter bazyliki Mariackiej.

Prace trwały ponad 1000 dni, a przez ręce konserwatorów przeszło ponad 200 figur i kilka tysięcy odrębnych elementów snycerskich. Odwiedzający świątynię mogli obserwować pracę wykonywaną przez specjalistów.

– Myślę, że bardzo ważne były wystawy pomniejszych elementów, czy to na poziomie prezbiterium, czy też właśnie pokaz pracy ekipy odtwarzany codziennie dla turystów na ekranie (…). Dzięki temu atmosfera jakby się przenikała. Wszyscy uczestniczyli w konserwacji. Poza tym ze względów konserwatorskich dobrze było, żeby ołtarz przebywał ciągle w miejscu swojego przechowywania, by nie zmieniał się mikroklimat – zaznacza ks. infułat Dariusz Raś.

W trakcie prac nie zabrakło wielu niezwykłych odkryć. Szczególnie sensacyjnym było odsłonięcie i odczytanie daty 1486 znajdującej się na boku apostoła św. Jakuba podtrzymującego zasypiającą Maryję.

Wspólnymi siłami

Konserwacja ołtarza Wita Stwosza zakończyła się w 2021 roku i pozwoliła na przywrócenie go do pierwotnego stanu, ukazując piękno arcydzieła norymberskiego mistrza.

Projekt badawczo-konserwatorski kosztował 14 milionów złotych. Zadanie było współfinansowane przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gminę Miejską Kraków oraz parafię Mariacką.

– Zbyt rzadko nasza polska troska o dziedzictwo kulturowe i profesjonalizm naszych konserwatorów dostrzegane są dziś za granicą. Tegoroczna nagroda to więc nie tylko wielkie wyróżnienie dla parafii Mariackiej, ale i okazja dla Polski do dzielenia się naszymi dobrymi praktykami w opiece nad skarbami europejskiego dziedzictwa ze wspólnotą międzynarodową. Na propagowaniu takich niezwykłych dzieł jak krakowski ołtarz i jego spektakularna konserwacja polega misja Europa Nostra – podkreśla prof. Jacek Purchla, wiceprezydent Europa Nostra.

Zwycięzcy zostaną uhonorowani podczas ceremonii wręczenia nagród European Heritage Awards, która odbędzie się 28 września w Palazzo del Cinema w Wenecji.

W trakcie wydarzenia ogłoszona zostanie lista laureatów Grand Prix oraz laureat Nagrody Publiczności, wyłonieni spośród tegorocznych laureatów. Każdy z nich otrzyma 10 000 euro. Jak zadeklarował ks. infułat Dariusz Raś, w przypadku otrzymania dodatkowej nagrody środki zostaną przeznaczone na nowoczesne oświetlenie ołtarza w bazylice Mariackiej.

Na laureata, który zdobędzie Nagrodę Publiczności, można głosować online do 28 sierpnia.