Budowę klasztoru oraz kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława przy ul. Klasztornej datuje się na XIII wiek, gdy biskup krakowski Iwo Odrowąż sprowadził cystersów do podkrakowskiej Mogiły. Świątynia została wzniesiona na planie krzyża łacińskiego w stylu romańsko-gotyckim. Do jej budowy użyto cegły oraz kamienia.

Konserwacja kaplicy Świętego Krzyża

Obecnie w bazylice prowadzone są prace renowacyjne dotyczące kaplicy Świętego Krzyża, która usytuowana jest w lewym ramieniu transeptu. Konserwacji poddane zostały już ściany boczne, stalle oraz sklepienie.

– W pierwszej kolejności odnowiliśmy barokowe malowidła dotyczące tematyki krzyża i starotestamentowych zapowiedzi ofiary krzyżowej Chrystusa. Teraz kontynuujemy prace przy konserwacji ołtarza Cudownego Jezusa Pana Mogilskiego. Wracamy do koloru pierwotnego, którym był on pokryty, czyli czarnego – mówi ojciec Mateusz Kawa z opactwa cystersów w Mogile.

Choć zmiany widać już gołym okiem, prace mają potrwać jeszcze rok. Konserwacja ołtarza to koszt około miliona złotych. Na ten cel cystersi otrzymali dofinansowanie ze Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.

– Efekt będzie zdumiewający. Gdy zakończymy konserwację, kaplica zyska nowy wygląd. Głównie ze względu na kolorystykę, która będzie bardziej kontrastowa – podkreśla ojciec Mateusz Kawa.

Miejsce szczególnego kultu

W kaplicy Świętego Krzyża znajduje się gotycki krucyfiks, który od stuleci przyciąga rzesze pielgrzymów. Ze względu na niejednolity styl oraz brak przekazów piśmiennych, nie da się uściślić daty powstania figury i początków jej publicznego, poza klasztornego kultu.

– Dramatyczne wydarzenia połowy XIV w., skłaniałyby do związania metryki Ukrzyżowanego Jezusa z osobą króla Kazimierza Wielkiego lub ze straszliwą zarazą dżumy. Kazimierz Wielki w historii opactwa może uchodzić za drugiego fundatora. Wykończył kościół, rozbudował klasztor za opata Jana (1333 - 1356), zabezpieczył przyszłość licznymi przywilejami i darowiznami – pisał śp. o. Iwo Stanisław Kołodziejczyk, cysters mogilski.

Krzyż początkowo był eksponowany w ołtarzu głównym. Jednak w drugiej połowie XVI wieku Wawrzyniec Goślicki, opat mogilski (komendatariusz) i biskup kamieniecki, zmieniając wystrój wnętrza kościoła, przeniósł wizerunek ukrzyżowanego Jezusa do kaplicy. Ołtarz Cudownego Jezusa Pana Mogilskiego został poświęcony w dzień apostołów Szymona i Judy – 28 października 1597 roku.

Przy wejściu do kaplicy znajduje się krypta, w której pochowani są dobrodzieje klasztoru, zakonnicy i ostatni opaci.