Od 14 do 17 października potrwa czwarta edycja Międzynarodowego Festiwalu Teatrów dla Dzieci „Podskoki i wykręty". – Teatr dla najnajów od dekady jest bardzo mocno obecny w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu i wielu mniejszych ośrodkach. Trudno mi powiedzieć, dlaczego w Krakowie tylko Teatr Figurki konsekwentnie rozwija repertuar o przedstawienia dla najnajów, bo zapotrzebowanie na te spektakle jest bardzo duże i obserwujemy to od pierwszej edycji festiwalu – mówi Anna Książek, szefowa festiwalu.
Natalia Grygny: Festiwal jak wiele innych wydarzeń wraca do świata na żywo po pandemicznej przerwie. Może na początek: jak wyglądała działalność teatru w czasie pandemii?
Anna Książek, producentka Festiwalu Teatrów dla Dzieci Podskoki i Wykręty: W Teatrze Figurki w trakcie pandemii nie próżnowaliśmy. Przygotowaliśmy dwa spektakle dla dzieci – „Oceanarium” dla maluszków i „Papier, nożyce i wyspa skarbów” dla dzieci w wieku przedszkolnym. Premiery obu spektakli zrealizowaliśmy online, a teraz serdecznie zapraszamy widzów na tradycyjną premierę spektaklu „Papier, nożyce i wyspa skarbów”, którą organizujemy w ramach naszego festiwalu. Jesienią zeszłego roku spotykaliśmy się też z krakowskimi rodzinami w ramach akcji „Rodzinne Cieniowanki”. Nasi aktorzy odwiedzali rodziny w ich domach i wspólnie przygotowywali krótkie spektakle cieniowe w oknach mieszkań, klatek schodowych. Publicznością stawali się przyjaciele, sąsiedzi, przypadkowi przechodnie. To lokalne i kameralne działanie spotkało się z bardzo ciepłym przyjęciem ze strony rodzin uczestniczących w warsztatach i widzów.
Cały czas przygotowywaliście się do grania spektakli na żywo?
Z natury chyba wszyscy w Teatrze Figurki jesteśmy optymistami, więc nie dopuszczaliśmy innej opcji. Chociaż przez cały czas planowania festiwalu obawialiśmy się ponownego lockdownu dla kultury, to nie braliśmy pod uwagę dobrowolnej realizacji wydarzenia w trybie online ani w formule hybrydowej. Jesteśmy przekonani, że siłą teatru jest spotkanie na żywo tu i teraz z widzami, a teatr zapośredniczony przez nowe media jest tylko substytutem tego spotkania.
Tegoroczna edycja potrwa cztery dni. Co młodzi widzowie zobaczą w Krakowie?
W ramach festiwalu przygotowaliśmy spektakle dla dzieci od 1 do 4 roku życia, czyli dzieci najnajmłodszych zwanych w środowisku teatralnym najnajami, oraz propozycje familijne. Najmłodszych zapraszamy na dwa przedstawienia Teatru Figurki: „Oceanarium” i premierowe „Cieniowanki”. Do współtworzenia festiwalu zaprosiliśmy słowacki Teatr Odivo z przepięknym spektaklem „Aero” opowiadającym o powietrznych eksperymentach oraz krakowski Teatr Stuk Puk ze spektaklem „Stuk Puk” wprowadzający dzieci w świat kolorów. Dla nieco starszych mamy kilka wspaniałych teatralnych opowieści. Najpierw zagramy nasz spektakl „Papier, nożyce i wyspa skarbów”, w którym nie zabraknie niesamowitych przygód – spotkania z rodziną skorpionów, przeprawy przez rzekę pełną krokodyli i konfrontacji z krwiożerczymi rosiczkami. Póżniej zapraszamy na przepiękne przedstawienie czeskiego teatru Loutky bez hranic „Opowieści małej Lupitiny Gonzales” o meksykańskim dniu zmarłych Dia los de Muertos. Jest to wzruszająca opowieść o rodzinie, pełna żartów, piosenek, tańców. Spektakl Dory Bouzakovej – Czeszki, w której żyłach płynie również meksykańska krew – był wielokrotnie nagradzany na festiwalach teatralnych. Bardzo cieszymy się, że przyjeżdża do nas Bratysławski Teatr Lalek ze spektaklem „Dziadziuś” w reżyserii Matija Solce, którego gościliśmy już w 2019 roku. „Dziadziuś” to niesamowita historia dziadka Svetomira, który zamiast leżeć w łózku w domu spokojnej starości i rozwiązywać krzyżówki, marzy o przygodach, wyprawach, niesamowitych podróżach! Całe rodziny zapraszamy na warsztaty ruchowe przygotowane przez niezwykle utalentowaną choreografkę Monikę Kiwak, a także na koncert familijny zespołu KU KU. Na koncercie nie zabraknie naszego festiwalowego hymnu: Podskok i wykręty, hop i siup!
Jedno z przedstawień potrwa... 3 minuty.
Zaprosiliśmy do Krakowa Teatr Kartonka z Białorusi z „Teatralnym Automatem”. Automat działa na zasadzie fotobudki. Do środka mogą wejść maksymalnie dwie osoby. Po wrzuceniu symbolicznej monety rozpoczyna się przedstawienie. Po chwili spektakl się urywa i widz musi zdecydować, co dalej się wydarzy. Całość trwa nie dłużej niż 3 minuty. Twórczynie spektaklu mówią, że dzieciaki wracają do Automatu wielokrotnie, żeby przekonać się, jak zakończy się historia, jeśli wybiorą inne warianty wydarzeń. O „Automacie Teatralnym” myślimy jak o wyjątkowej możliwości doświadczenia najmniejszego przedstawienia świata. Sama nie mogę się doczekać, aż obejrzę to przedstawienie, myślę, że to wspaniała teatralna przygoda.
Nie zabraknie eksperymentów ze światłem i cieniem. Jak będą wyglądały tym razem?
Teatr Figurki jest sceną dla dzieci Teatru Figur Kraków, jedynego profesjonalnego teatru cieni w Polsce, a to zobowiązuje. W tym roku przygotowaliśmy dla najmłodszych dzieci spektakl oparty o zabawy światłem i cieniem. „Cieniowanki”, bo o nich mowa, to przedstawienie o eksperymentach świetlnych – o tym, jak sprawić, żeby obiekty na cieniu malały i powiększały się na nasze życzenie. Co zrobić, żeby przedmioty multiplikowały się. Jak pokolorować cień. „Cieniowanki” to nasza druga festiwalowa premiera, zaglądałam na próby i mogę obiecać, że na pewno nie zabraknie dobrej zabawy.
Dlaczego w Krakowie wciąż tak rzadko można zobaczyć – jak to określacie – „teatr dla najnajów”? To już nie nowość, ale dlaczego ta forma jest tak wymagająca?
Teatr dla najnajów od dekady jest bardzo mocno obecny w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu i wielu mniejszych ośrodkach. Trudno mi powiedzieć, dlaczego w Krakowie tylko Teatr Figurki konsekwentnie rozwija repertuar o przedstawienia dla najnajów, bo zapotrzebowanie na te spektakle jest bardzo duże i obserwujemy to od 2017 roku od pierwszej edycji Podskoków i Wykrętów. Oferta kulturalna dla małych dzieci na wielu obszarach sztuki jest nieproporcjonalnie mała w stosunku do oferty skierowanej do dzieci starszych – w wieku przedszkolnym lub szkolnym. Rodziny z małymi dziećmi często funkcjonują na obrzeżach życia kulturalnego, bo potrzebują warunków dostosowanych do swoich potrzeb – wydarzeń kameralnych, organizowanych w przyjaznych przestrzeniach, na własnych warunkach. Ta oferta stopniowo się poszerza. Myślę, że z teatrem może być podobnie.
Wasze spektakle nie są długie, z narracją sprowadzoną do minimum słów. Jak pomaga to w odbiorze przedstawień najmłodszym?
Teatr Figurki to teatr formy. Nasze historie opowiadamy przede wszystkim za pomocą obrazów. W „Oceanarium” gramy też muzykę na żywo. Dzieci siedzą blisko, na kolorowych poduchach na podłodze, a spektakl rozgrywa się na poziomie ich wzroku. W przedstawieniach odwołujemy się do ich doświadczenia – wykorzystujemy proste zabawy, jak np. a kuku, stukanie kubeczkami czy zabawa w piaskownicy. Maluchom to wystarcza, nie potrzebują rozbudowanych dialogów, aby z uwagą śledzić to, co dzieje się na scenie. Rozbudowana warstwa słowna w przypadku najmłodszych mogłaby dać efekt wprost przeciwny. Myślę, że wie o tym doskonale każdy, kto wygłosił długą przemowę do dwulatka.
Idealny spektakl dla dzieci to taki, który...
Jest interesujący dla widzów i dobrze zrobiony pod względem artystycznym. Jest adresowany do konkretnej grupy wiekowej. Trzylatek ma zupełnie inne potrzeby i oczekiwania względem teatru niż ośmiolatek. I ta różnorodność potrzeb przejawia się na kilku płaszczyznach – nie chodzi tutaj tylko o fabułę, ale też długość spektaklu czy dobór odpowiednich środków artystycznych – małe dzieci boją się ogromnych masek, dla starszych są one atrakcyjne. Warto pamiętać o tym, że do teatru dzieci nie przychodzą same, więc idealny spektakl powinien zaspokajać też potrzeby estetyczne dorosłych.
