– Zawsze spotykamy się w pierwszą niedzielę sierpnia. W tym roku przypada to dokładnie 6 sierpnia na pamiątkę wydarzenia z czasów okupacji niemieckiej, którym było aresztowanie kilku tysięcy mężczyzn przez Niemców zaraz po wybuchu powstania warszawskiego. Duża część z tych osób trafiła do obozu plaszowskiego. To wydarzenie, zapisało się w historii Krakowa jako „czarna niedziela”. Łączy ono elementy pamięci żydowskiej i polskiej – wyjaśnia Jacek Stawiski z Muzeum KL Plaszow.

Ocalić od zapomnienia

W lipcu i sierpniu 1944 roku rozpoczęła się również likwidacja obozu. Niemcy, by zatrzeć ślady jego istnienia, wysyłali w głąb III Rzeszy transporty osadzonych, wywozili demontowane elementy obozowej infrastruktury oraz usuwali ślady zbrodni, paląc ciała ofiar. Choć oprawcy chcieli zatrzeć wszelkie ślady po obozie, pozostały materialne pozostałości i słowa ocalałych.

By uczcić pamięć więźniów oraz historię obozu Muzeum KL Plaszow po raz trzeci zaprasza krakowian do uczestnictwa w spotkaniu „Pamięć/Zachor”.

– Spotkamy się po to, aby odczytać relacje więźniów, będąc przekaźnikiem tych informacji, wspomnień, emocji, które są zaklęte w słowach. Sądzimy, że to jak wybrzmiewają w tym terenie - dzisiaj miejscu pamięci, a dawniej obozu, ma moc. Ma moc łączenia ludzi i przypominania historii. Zawsze jesteśmy również otwarci na rozmowę – tłumaczy Kamil Karski z Muzeum KL Plaszow.

Krakowianie przypomną historie więźniów

Formą upamiętnienia będzie przywołanie słów więźniów byłego obozu nazistowskiego KL Plaszow. Tak ten trudny czas wspominała Rachela Spira na początku stycznia 1944 roku:

Pracowałam przy Steinbruchu (kamieniołom) podczas szychty nocnej. Miałam zupełnie zdarte buty do tego stopnia, że prawie chodziłam boso. Pracowałam od szóstej wieczór do szóstej rano w największych mrozach na wolnym polu. Praca przy Steinbruchu była tak ciężka i koszmarna, że stała się postrachem obozu.  Wracając skonana i zziębnięta po pracy do obozu, nad ranem wstąpiłam na OD, gdyż dowiedziałam się, że nadszedł transport butów dla obozowiczów. Kilka godzin stałam pod OD, wreszcie dopuszczono mnie do kierownika Kernera. Gdy dowiedział się, o co mi chodzi, ryknął: „Wynoś się!” […] Ja jednak tak szybko nie wyszłam, ponieważ moje położenie było beznadziejne i w tych warunkach, boso całą noc na śniegu i lodzie nie mogłam pracować.

Relacja pochodzi z Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Udział w wydarzeniu „Pamięć/Zachor” może wziąć każdy z nas. Nie tylko poprzez wysłuchanie słów ocalałych, ale także odczytanie fragmentów ich relacji. Wystarczy wysłać zgłoszenie na adres edukacja@plaszow.org do 4 sierpnia. W odpowiedzi każdy otrzyma cytat, który przeczyta publicznie w trakcie spotkania.

Jednym z nich jest wspomnienie Jakuba Stendiga, byłego więźnia obozu KL Plaszow, któremu udało się przetrwać wojnę.

Bunkier stojący  to zdaje się najbardziej szatański wymysł […] przemyślnych tortur, które Gestapo stosowało przy wymuszaniu na więźniach zeznań i przy stosowaniu ciężkich kar. Proszę sobie wyobrazić spiżarkową szafę o szerokości pół metra i głębokości 30 centymetrów, przy zamkniętych drzwiach. Tortura lub kara polegała tu na tym, że więzień mógł tylko stać. Dostawał w zależności od przewinienia 24, 48 lub 72 godziny stania. Bunkier „lekki” polegał na tym, że więzień przez dzień wychodził do pracy i wieczorami po apelu wracał do swego mieszkania, „ciężki” zaś to stałe przebywanie w bunkrze, aż do skutku [śmierci] – to odcierpienie ostatnich godzin życia w najstraszniejszych mękach – czytamy w książce „Płaszów. Ostatnia stacja krakowskiego żydostwa”, spolszczonej wersji publikacji z 1970 roku, która ukazała się po śmierci Jakuba Stendiga w Izraelu.

Spotkanie „Pamięć/Zachor” odbędzie się 6 sierpnia o godz. 19:30 na terenie poobozowym przy Szarym Domu, znajdującym się przy ul. Jerozolimskiej 3. Wydarzenie jest ogólnodostępne, jednak organizatorzy zaznaczają, iż niektóre z odczytywanych fragmentów mogą być drastyczne.

Muzeum KL Plaszow zaprasza również na wakacyjne spacery edukacyjne. Najbliższy odbędzie się 20 lipca. Wydarzenie poświęcone będzie historii obozu KL Plaszow. Kolejne spacery zaplanowano w dniach 29 lipca, 5 sierpnia, 10 sierpnia, 17 sierpnia i 26 sierpnia. Szczegółowe informacje na stronie www.plaszow.org.

LoveKraków.pl jest patronem medialnym wydarzenia „Pamięć/Zachor”.