Natalia Grygny: „Jacek Malczewski. Romantyczny”. W jaki sposób wystawa pokazuje twórczość artysty?

Urszula Kozakowska-Zaucha, kuratorka wystawy „Malczewski. Romantyczny”, Muzeum Narodowe w Krakowie: W 2022 roku przypada Rok Polskiego Romantyzmu wyznaczony symbolicznie przez wydanie „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza. Jacek Malczewski to artysta o wielu twarzach, dlatego chcemy spojrzeć na niego jak na artystę szukającego inspiracji w poezjach Słowackiego, Mickiewicza, Lenartowicza, oglądającego rysunki Artura Grottgera, wykształconego przez Adolfa Dygasińskiego, który uwrażliwił go na romantyzm i piękno przyrody.

Ten temat daje możliwość zaznaczenia bardzo ważnych wątków w twórczości Malczewskiego. Prezentujemy m.in. obrazy z cyklu sybirskiego czy kilka wersji „Śmierci Ellenai”. Ta najbardziej znana jest nadal prezentowana w Sukiennicach, nie przewieźliśmy jej do gmachu głównego, ponieważ wystawa czasowa daje możliwość pokazania innych dzieł o tej tematyce.

Malczewski był zatem „poetą malarstwa i malarzem poezji”?

Ten cytat jest nam bliski, dlatego pokazujemy klimatyczne ilustracje do poezji Słowackiego, Mickiewicza czy też dosłowną ilustrację do wiersza Teofila Lenartowicza „Aniele pójdę za tobą”. Malczewskiego ukazujemy jako człowieka romantycznego, artystę poszukującego natchnienia, który, aby się spełnić, potrzebuje muzy. I tą ważną dla jego serca muzą stała się Maria Balowa, której w najważniejszym okresie swojej twórczości poświęca bardzo reprezentacyjne, efektowne prace. To ona użycza swojej twarzy m.in. chimerom. Około 1900 roku zaczyna dominować w malarstwie Malczewskiego.

Wystawa w gmachu głównym jest podzielona na trzy wątki.

Pierwszy z nich to wątek sybirski wywodzący się z inspiracji Juliuszem Słowackim, kolejny to inspiracje folklorem, legendami ludowymi, faunami, aniołami, chimerami i rusałkami. Ostatni z wątków dotyczy Malczewskiego ukazującego siebie jako artystę wrażliwego, poszukującego, ale też stojącego przez swoją wyjątkowość ponad światem. Takiego „pana panów”, jak to z kolei w Młodej Polsce nazywał Stanisław Przybyszewski. Dopełniamy te trzy wątki opowieścią o życiu i twórczości Malczewskiego. Pojawiają się portrety osób, które go ukształtowały – to wizerunki rodziny, przyjaciół, nauczycieli, kolekcjonerów, mecenasów, którzy go dopingowali i wspierali. Pojawia się również wątek pracowni artysty, która była takim swoistym sacrum dla niego. Tam zapraszał swoich modeli, szukał natchnienia i zmagał się z odpowiedzialnością artysty za twórczość. Jest to przestrzeń, w której ukazujemy jego sposób myślenia i proces twórczy poprzez szkice czy druki.

Ile łącznie prac jest prezentowanych na wystawie?

Na wystawie prezentujemy ponad 170 prac z kolekcji muzealnej, ale 1/3 ekspozycji to prace prywatne. Dzięki życzliwości prywatnych kolekcjonerów możemy pokazać prace na co dzień niedostępne, znane i nieznane.