To już drugie święta wielkanocne w czasie pandemii. Podobnie jak w ubiegłym roku, tradycyjny odpust Emaus na Zwierzyńcu został odwołany. W zamian za to, na Rynku Głównym, nieopodal Wieży Ratuszowej stanęło emausowe drzewko. Ozdoba ma ponad pięć metrów wysokości i jest udekorowana drewnianymi ptakami.

„Ten symbol jest nam teraz bardzo potrzebny”

W ten sposób Muzeum Krakowa nawiązuje do tradycyjnych drzewek symbolizujących odradzające się życie, które można było znaleźć na straganach odpustu na Zwierzyńcu.

Tradycyjne drzewka emausowe składały się z gniazda z figurkami piskląt lub figurki ptaka osadzonego na kiju ozdobionym listkami. Zazwyczaj były wykonane z drewna.

– Tradycja ich wykonywania sięga czasów przedchrześcijańskich i wierzeń, że dusze zmarłych powracają na ziemię pod postacią ptaków i szukają schronienia w gałęziach drzew. Drzewko symbolizowało również budzenie się przyrody do życia. Dziś taki symbol odradzającego się życia, pełen nadziei i radości, jest nam potrzebny bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. A ponieważ tradycja sprzedaży tych drzewek na straganach emausowych zamarła, Muzeum Krakowa od siedmiu lat zachęca wszystkich do własnoręcznego wykonywania tych wspaniałych ozdób wielkanocnych – mówi Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Krakowa.

Wielkanocną tradycję pielęgnuje Dom Zwierzyniecki. Oddział muzeum organizuje konkurs na najpiękniejsze drzewko emausowe. W przygotowywanych przez twórców drzewkach- podobnie jak w szopkach krakowskich - pojawia się wiele współczesnych odwołań, a niektóre z nich są przemyślanymi symbolicznymi konstrukcjami.

Tegoroczny konkurs ze względu na sytuację epidemiczną odbywa się w formie online i tradycyjnej.

Gaiki z drzew osobliwych

Najstarsze informacje o emausowych drzewkach, które mieszkańcy przygotowywali na wiosnę, pochodzą z 1579 roku. Stanisław Sarnicki w „Księgach Hetmańskich” przedstawił co prawda obchody święta Rękawki, a nie Emaus na Zwierzyńcu, ale opisał, jak ludzie zasadzali na kopcu (nazywanego przez autora kurhanem) – gaiki (łac. luci) z „drzew osobliwych”.

Zakopywali monety i urządzali igrzyska w postaci pojedynków szermierczych w intencji uczczenia pochowanych pod kurhanem bohaterów. Wiosenne uroczystości – zgodnie z relacją Sarnickiego – miały charakter zaduszkowy.

Etnograf Tadeusz Seweryn zaznaczał, że drzewko życia wywodziło się bezpośrednio od kultu drzew – cmentarnych gajów stanowiących schronienie dla zmarłych dusz przybierających postać ptaków. Dlatego też krakowskie odpustowe drzewko może być śladem przedchrześcijańskich wyobrażeń religijnych.

Drzewka były sprzedawane w formie drewnianych zabawek na Emausie i Rękawce co najmniej od XIX wieku.