Wystawą „Genius loci. Miejsce – ludzie – zbiory” Muzeum Narodowe w Krakowie zainaugurowało obchody Roku Jana Matejki. W 2023 roku zbiegły się bowiem trzy ważne rocznice związane z wybitnym malarzem: 185. rocznica urodzin, 130. rocznica śmierci oraz 125. rocznica powstania Domu Jana Matejki – pierwszego biograficznego muzeum na ziemiach polskich.

– Zostało ono powołane przez obywateli, którzy czuli się odpowiedzialni za spuściznę po Janie Matejce. Przy przygotowaniach do pogrzebu mistrza zrodziła się idea ogłoszona przez jego bliskiego współpracownika, jednocześnie założyciela krakowskiej Katedry Historii Sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim prof. Mariana Sokołowskiego, by właśnie w domu artysty urządzić muzeum biograficzne – opowiada Marta Kłak-Ambrożkiewicz, kustosz Muzeum Domu Jana Matejki, oddziału Muzeum Narodowego w Krakowie.

Najtrwalszy pomnik Matejki

6 marca 1898 roku w kamienicy przy ul. Floriańskiej 41, gdzie mieszkał i pracował Jan Matejko, otwarto muzeum poświęcone artyście. Składająca się z czterech odsłon wystawa „Genius loci. Miejsce – ludzie – zbiory” stanowi uhonorowanie założycieli, darczyńców i wolontariuszy zaangażowanych w powstanie muzeum. Pokazuje też, jak wielkim uznaniem i szacunkiem cieszył się Matejko na przełomie XIX i XX wieku.

Obecnie zwiedzający mogą zobaczyć czwartą odsłonę ekspozycji, będącą kontynuacją prezentacji darów dla artysty oraz muzeum biograficznego.

– Pokazujemy po raz pierwszy zawartość kolejnego albumu zakupionego do zbiorów przez założycieli muzeum, a związanego z innym jubileuszem – rokiem 1883, kiedy to Jan Matejko obchodził 45. urodziny. Powiązano ten czas z obchodami 200. rocznicy odsieczy wiedeńskiej oraz z 25-leciem pracy artystycznej Jana Matejki – wyjaśnia Marta Kłak-Ambrożkiewicz.

Niepokazywane dotąd prace

Album prezentowany w ramach czwartej odsłony wystawy zawiera kilkanaście prac artystów, którzy przyjaźnili się z Janem Matejką, współpracowali z nim bądź byli jego uczniami.

– Reprezentowane są różne techniki prac, zarówno na papierze – olejna, jak i akwarela czy rysunki i grafika. Mamy dzieła m.in. Jana Styki, Juliusza Kossaka, Edwarda Lepszego czy Władysława Rossowskiego. W albumie znalazły się też prace zapomnianych artystów takich jak Zygmunt Sokołowski czy Antoniego Gramatyki przedstawiająca Franciszka Lekszyckiego w pracowni. Prezentujemy także bardzo interesującą pracę autorstwa Antoniego Zembaczyńskiego, która jest bezpośrednim nawiązaniem do malarstwa historycznego Jana Matejki – wymienia Marta Kłak-Ambrożkiewicz.

Wewnątrz albumu umieszczono pięć kartonowych kart, na których złożone są podpisy artystów. Sama okładka księgi przyciąga uwagę. Srebrną nicią wyhaftowano na niej paletę, na której widnieje złota gwiazda z monogramem Jana Matejki. Przez otwór na palecie przeciągnięto gałąź laurową oraz berło. Album jest zamykany na metalową klamrę.

– To bardzo ciekawy przegląd prac. Chociaż muzeum przyjmuje zwiedzających od przeszło 125 lat, bo zostało otwarte w 1898 roku, prace zawarte w albumie jeszcze nigdy nie były prezentowane publiczności. To pierwsza taka demonstracja. Uważam, że są one nie tylko dowodem szerokiego wachlarza możliwości uczniów szkoły artystycznej, którą kierował Matejko, ale także stanowią niezwykły hołd dla artysty – podkreśla kustosz Muzeum Domu Jana Matejki.

Czwarta odsłona ekspozycji składa się łącznie z około 50 obiektów prezentowanych w dwóch salach na III piętrze kamienicy przy ul. Floriańskiej. Wystawa będzie dostępna dla zwiedzających do 19 lutego. Z kolei wiosną w Muzeum Domu Jana Matejki zaprezentowane zostaną kolejne dzieła.

– W tym roku świętować będziemy kolejny ważny jubileusz – 120-lecie istnienia muzeum biograficznego Jana Matejki pod opieką Muzeum Narodowego w Krakowie – zapowiada Marta Kłak-Ambrożkiewicz.