Spośród 42 różnych lokalizacji, zarówno samych chat, jak i kompleksów zabudowań z obiektami gospodarczymi, takimi jak np. stodoła czy stajnia, Rada Konsultacyjna ds. Parku Edukacyjnego „Branice” wskazała te, które w pierwszej kolejności powinny znaleźć się na terenie parku. Teraz budynki te zostaną poddane badaniom pod kątem ich szczegółowego stanu i możliwości przeniesienia.

– Najstarszy budynek ma około dwustu lat, najmłodszy niecałe sto – mówi Jerzy Muzyk, zastępca prezydenta Krakowa ds. zrównoważonego rozwoju, przewodniczący Rady ds. Parku Edukacyjnego „Branice”.

Bogactwo historii

– Część z nich została wskazana przez członków Rady, inne to efekt kolejnych poszukiwań pracowników Kraków Nowa Huta Przyszłości SA, a także zgłoszeń od osób prywatnych. Co ważne, zagrody różnią się od siebie, dzięki czemu ukazują bogactwo drewnianego budownictwa i historii Krakowa oraz sąsiadujących niegdyś z nim wsi, które dziś są jego częścią. Po opinii Rady, w której zebraliśmy grono ekspertów i osób zaangażowanych w ideę ratowania architektury drewnianej z terenu Krakowa, możemy przystąpić do kolejnych działań – dodaje Muzyk.

Co teraz?

Wszystkie ocenione przez Radę zagrody zostały wcześniej wstępnie zinwentaryzowane przez pracowników spółki Kraków Nowa Huta Przyszłości SA. Wskazane przez Radę chaty i kompleksy zabudowań zostaną w tym roku poddane badaniom, które ocenią ich dokładny stan. Po tej weryfikacji spółka rozpocznie działania zmierzające do tzw. translokacji. Najpierw budynki zostaną rozłożone na części według specjalnej procedury, kolejnym etapem będzie transport, a na koniec zagrody zostaną odtworzone na terenie powstającego Parku Edukacyjnego „Branice”.

– Niestety nie możemy udostępniać całej listy ze względu na prywatność obecnych właścicieli tych zabudowań i prowadzone z nimi nadal rozmowy wynikające z konieczności przeprowadzenia szczegółowych badań na temat stanu zagród i możliwości ich przeniesienia na teren skansenu – wyjaśnia Bartłomiej Grzankowski ze spółki Kraków Nowa Huta Przyszłości.

Z różnych części miasta

Spośród 42 lokalizacji na liście 30 znajduje się w Krakowie, w tym w dużej mierze na terenie Nowej Huty. To zarówno obszary bliżej centrum, np. Bieńczyce czy Mogiła, ale też te położone dalej – Zesławice, Ruszcza, Branice i Wyciąże. Na liście można też znaleźć obiekty z Woli Justowskiej, Olszanicy, Chełma, Podgórza, Mydlnik i Bieżanowa. Ponadto, tworząc listę z rekomendacjami dla członków Rady Konsultacyjnej, pracownicy Kraków Nowa Huta Przyszłości S.A. próbowali kontaktować się też z właścicielami domów z Bronowic, Opatkowic i Prądnika.

– Najwięcej zachowanych do dziś chat, które znalazły się na liście, to budynki w tzw. układzie dwutraktowym, ale udało się dotrzeć także do właścicieli chat półtora- i jednotraktowych. Niektóre z nich posiadają też malownicze ganki lub charakterystyczne dla swojej epoki zdobienia. Części chat towarzyszą również zabudowania gospodarcze. Najpowszechniejszymi są stodoły, ale w niektórych przypadkach, jako część zagrody, pojawiły się suszarnia tytoniu, chlewik i stajnia – wylicza Grzankowski.

Starsze i młodsze

Najstarszy budynek datowany jest na 1821, a najmłodszy na 1946 rok. Większość rekomendowanych do przeniesienia do przyszłego skansenu zagród ujęta jest w Gminnej Ewidencji Zabytków.

Stan budynków także jest zróżnicowany. – Niektóre domy są zachowane w dobrym stanie, ale część z nich ma też widoczne zniszczenia wynikające przede wszystkim z wieku i braku prac naprawczych. Przejęcie zagród będzie prowadzone po wykonaniu szczegółowych badań, które ocenią ich dokładny stan, a następnie porozumieniu się z obecnymi właścicielami w tej sprawie. Konieczne będzie przygotowanie odpowiedniej dokumentacji umożliwiającej przeniesienie i odtworzenie tych zabudowań na terenie skansenu. Pierwsze rozbiórki planowane są pod koniec tego roku – zapowiada przedstawiciel KNHP.

Atrakcja, która stanie się częścią Centrum Rekreacji i Wypoczynku „Przylasek Rusiecki”, ma być dostępna dla zwiedzających najwcześniej w 2023 roku.