Projekt pod nazwą “Eko Kampus PK - analiza środowiskowa i bioróżnorodności: praktyczne strategie i rozwiązania” stworzony przez Studenckie Koło Naukowe “Landscapes” Politechniki Krakowskiej to pomysł studentów na to, jak radzić sobie z postępującymi zmianami klimatycznymi oraz dynamiczną urbanizacją. Jak przekonują, odpowiedzią na te ekologiczne wyzwania mogą być innowacyjne metody projektowania i rewitalizacji przestrzeni sprzyjających bioróżnorodności i bezpieczeństwu ekologicznemu.

W ramach projektu studenci architektury krajobrazu zbadali przestrzeń położonego w centrum Krakowa głównego kampusu uczelni i opracowali strategię przekształcenia go w duchu zrównoważonego rozwoju. Jak przekonuje uczelnia, ich projekt może być modelowym przykładem innowacyjnej przestrzeni, łączącej naukę i naturę w nowoczesnym kontekście edukacyjnym. – Projekt Eko Kampusu może inspirować do dalszych badań i działań na rzecz ochrony środowiska, a także do zmian, które mogą stworzyć jeszcze bardziej przyjazne warunki do nauki, pracy i życia studentów, pracowników i mieszkańców miasta. Politechnika Krakowska może stać się przykładem dla innych instytucji edukacyjnych, udowadniając, że możliwe jest harmonijne współistnienie nauki i środowiska – mówi współautor projektu inż. arch. kraj. Tomasz Jaróg, student II roku studiów magisterskich na kierunku architektura krajobrazu PK.

Wpływ na cały Kraków

Punktem wyjścia dla projektu były ubiegłoroczne warsztaty studenckie pt. "EKO KAMPUS WARSZAWSKA", w trakcie których studenci architektury krajobrazu przeprowadzili analizy przestrzenne kampusu i zaproponowali rozwiązania projektowe. Część analityczna projektu wskazała aspekty, które mogą stanowić zarówno potencjał politechnicznej przestrzeni, jak i generować trudności w rewitalizacji. Już tak podstawowa jej charakterystyka jak lokalizacja w centrum Krakowa (u zbiegu alei Juliusza Słowackiego, ulic Warszawskiej i Szlak) to z jednej strony atut, bo zapewnia doskonałe skomunikowanie, dobrą dostępność i widoczność, z drugiej wyzwanie, bo wiąże się z zagrożeniem dla lokalnych ekosystemów.

– Istotnym jest, aby znaleźć rozwiązania, które pozwolą wykorzystać potencjał przestrzeni, jednocześnie minimalizując jej negatywny wpływ na środowisko. To tym ważniejsze, że kampus Politechniki znajduje się w strategicznej lokalizacji w obrębie miasta, może oddziaływać na szerszy ekosystem miejski i  odegrać kluczową rolę w rozwijaniu bioróżnorodności w całym Krakowie – wskazuje Tomasz Jaróg z KN Landscapes.

I podkreśla, że na przykładzie działań uczelni można też pokazać jak wiele da się w kwestii bioróżnorodności osiągnąć pozornie niewielkimi krokami.  Studenci liczą, że Politechnika praktycznie zainspiruje inne miejskie  podmioty – firmy i instytucje – do podejmowania działań mających na celu poprawę kondycji ekologicznej i zwiększenie różnorodności biologicznej przestrzeni miasta, w których działają.

Potrzeby uczelnianej społeczności

W politechnicznym projekcie ważne do uwzględnienia były wartości kulturowe i społeczne. W tych kwestiach istotnym elementem było m.in. zaangażowanie społeczności uczelni w badania społeczne. W specjalnej ankiecie pytano studentów i pracowników m.in. o to jak oceniają estetykę kampusu, łatwość poruszania się po nim, inspirujący wpływ przestrzeni na naukę i pracę, chęć korzystania z ekorozwiązań (typu ogrody sensoryczne, społeczne, zimowe) czy jakie zielone rozwiązania uważają za najbardziej pożądane (np. zielone dachy i ściany, łąki kwietne).

Społeczność akademicka PK wskazała m.in. na potrzebę zwiększenia bioróżnorodności na terenie kampusu czy wykreowania nowych miejsc spotkań, edukacji i odpoczynku dla studentów i pracowników.

– Obecnie, ze względu na jednolity wygląd i ograniczone możliwości użytkowe, kampus niewystarczająco zachęca do spędzania czasu na świeżym powietrzu, a wprowadzenie nowych elementów np. instalacji małej architektury - altan, ławek czy ogrodów edukacyjnych – mogłoby ożywić przestrzeń, uczynić ją bardziej atrakcyjną i funkcjonalną. Dzięki temu nasz kampus stałby się nie tylko miejscem nauki, ale również relaksu i integracji, co mogłoby znacząco wpłynąć na wzmocnienie więzi między członkami całej społeczności akademickiej – podkreśla współautorka projektu, inż. arch. kraj. Angelika Duda, studentka I roku studiów magisterskich na kierunku architektura krajobrazu PK.

Zielone laboratoria i deszczówka

Studenckie analizy uczelnianego kampusu zwracają uwagę na uniwersalne dla miejskich przestrzeni szczegóły. Przykładowo na podstawie analizy powierzchni dachów można wyliczyć jak właściwe wykorzystanie deszczówki wpłynie na oszczędności w zużyciu wody i ponoszonych na nią wydatkach. Takie wyliczenia wskazują jak duże są rezerwy do wykorzystania w zakresie retencjonowania wody, a następnie wykorzystywania jej np. do nawadniania zielonych przestrzeni miejskich. W przypadku kampusu PK z dachów budynków odprowadzanych jest rocznie aż 13,3 mln litrów wody, którą można by zapełnić blisko 4 olimpijskie baseny o pojemności ponad 3,5 mln litrów każdy! Jej właściwe wykorzystanie dałoby rocznie spore oszczędności.

Na podstawie m.in. takich analiz młodzi architekci krajobrazu zaproponowali praktyczne rozwiązania dla kampusu PK. Obejmują elementy edukacyjne, przestrzenie integracyjne oraz pomysły na poprawę estetyki, ekologii i ekonomii kampusu. To np. ścieżka motosensoryczna (związana z realizowanym na PK projektem „Hub dostępności - centrum praktycznej nauki dostępności”), ogród deszczowy, więcej zielonych ścian, odtworzenie naturalnych siedlisk czy pomysły na punkty gastronomiczne sprzyjające integracji. Podobnie jak utworzone już na PK łąki kwietne czy glebarium nie tylko poprawiłyby wygląd kampusu, ale także stworzyły "zielone laboratoria", służące jako pola badawcze dla społeczności akademickiej.

Działania Politechniki

Czy pomysły studentów mają szanse na realizację? Jak podkreśla uczelnia, projekt Eko Kampus jest w kontynuacją ekologicznych działań edukacyjnych podejmowanych przez KN „Landscapes” od kilku lat, a dzięki nim powstały już w kampusie głównym PK dwie kwietne łąki i glebarium, ścieżka sensoryczna w kampusie przy ulicy Podchorążych czy model zielonego ogrodu na dachu budynku PK przy ul. Lea. Studenci edukowali społeczność uczelni i mieszkańców Krakowa sadząc wiosenne kwiaty, prowadzili warsztaty z zakładania łąk kwietnych i glebarium. Te działania, podobnie jak projekt Eko Kampusu PK, mają wpisywać się w szerszy kontekst polityki Politechniki Krakowskiej, zmierzającej do ekologicznej rewitalizacji wszystkich jej kampusów.

– Rektor prof. Andrzej Szarata powołał w lipcu Zespół ds. Zrównoważonego Rozwoju na Kampusach PK, który pracuje już nad szczegółową Strategią Zrównoważonego Rozwoju Politechniki Krakowskiej na lata 2025-2030. To ważny krok do tego, aby nasza uczelnia wyróżniała się w gronie europejskich szkół wyższych, tworzących nowe rozwiązania na rzecz ochrony środowiska, poprawiających estetykę terenów zielonych i promujących zachowania proekologiczne w oparciu o idee inkluzywności – mówi prof. Katarzyna Hodor, opiekunka Koła Naukowego „Landscapes” i przewodnicząca nowego Zespołu.

Kluczowa w tych działaniach będzie współpraca władz i ekspertów uczelni, studentów z kół naukowych i FutureLab PK, pracowników  jednostek PK, m.in. przy dalszych badaniach ekologicznych oraz pracach projektowych i realizacjach. Takie już się na PK toczą. Eksperci PK (WIŚiE i WA) opracowali m.in. projekt gospodarowania wodą deszczową w zabytkowym kampusie PK (z wykorzystaniem zbiorników retencyjnych). Studenci Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki  zbadali jakość gleb na kampusie przy ulicy Warszawskiej (pod kierunkiem dr. inż. Macieja Thomasa), z kolei studenci Wydziału Architektury wykonali inwentaryzację dendrologiczną kampusu pod kierunkiem specjalistów z uczelni dr. inż. arch. kraj. Wojciecha Bobka i  mgr inż. Katarzyny Fabijanowskiej  oraz mgr. inż. arch. Alberta Rejmana, uczelnianego architekta krajobrazu.