LoveKraków.pl: Prezydent Aleksander Miszalski twierdzi, że stan finansów miasta jest katastrofalny. Czy faktycznie jest tak źle?

Małgorzata Potocka, przewodnicząca Komisji Budżetowej i Finansów w Radzie Miasta Krakowa: Przeprowadzono ocenę sytuacji finansowej miasta za lata 2021-2023. Jest to potrzebne, by mieć punkt odniesienia do stanu finansów w bieżącym roku. Zbadano trzyletni okres, w którym zaobserwowano znaczący wzrost wydatków budżetowych, bo o 20,5 proc. Mamy również do czynienia ze wzrostem dochodów ogółem, ale tylko o 1,9 proc. Oznacza to, że z roku na rok powiększał się deficyt budżetowy i to w sposób skokowy. Budzi to niepokój, ponieważ ta różnica między dochodami a wydatkami bieżącymi, tzw. nadwyżka operacyjna, jest parametrem określającym potencjał rozwojowy jednostki samorządu terytorialnego i najważniejszym kryterium określania zdolności kredytowej.

Konieczne jest skupienie się na zmniejszeniu lub co najmniej stabilizacji wydatków budżetowych w 2025 roku, bo to jest ścieżka odbudowy nadwyżki operacyjnej. Taka strategia pozwoli począwszy od roku 2026 dążyć do stabilności finansowej, jednak proces ten może rozciągnąć się na kolejne lata – nawet do 2029 roku.

Innymi ważnymi czynnikami, które wpłynęły na stan finansów miasta, są niewątpliwie skokowy wzrost zadłużenia, i to aż o 44,7 proc. (odnosimy się tu cały czas do 3-letniego okresu badania), oraz brak dyscypliny finansowej, przejawiającej się w pogłębiającej się z roku na rok i w każdym roku różnicy między planem wydatków pierwotnym (na 1 stycznia danego roku) a ostatecznym (na 31 grudnia).

Na jakie ważne inwestycje, których oczekują mieszkańcy, może zabraknąć pieniędzy?

Na chwilę obecną brak jest informacji o takich działaniach. To co już się wydarzyło, to zaniechanie budowy basenu o wymiarach olimpijskich, którego lokalizacja była przewidziana przy Zespole Szkół Łączności przy ulicy Monte Cassino. Miał to być początkowo kryty basen z dwoma nieckami o długości 25 i 50 m. Potem pojawił się projekt, by sąsiadowała z nim wielofunkcyjna hala sportowa z szatniami, ośrodkami odnowy biologicznej itp. Jednak oczekiwania takiego zakresu inwestycji i jej koszt daleko wykroczył poza możliwe do wygospodarowania środki i to zarówno z budżetu miasta, jak i doliczając do tego dofinansowania ze źródeł zewnętrznych. Ważnym czynnikiem, który wpłynął na tę decyzję, była również niechęć lokalnej społeczności.

Rozumiem, że pojawia się niepokój mieszkańców, że w obliczu czekającego nas procesu stabilizacji finansów miasta mogą pojawić się decyzje wstrzymujące inwestycje, ale jeżeli tak, to zapewne będzie to podane po zatwierdzeniu pierwotnego planu budżetu na 2025 rok.

Prezydent proponuje: musimy przywrócić sytuację, w której dochody i wydatki się bilansują. Jak to zrobić?

Mamy rozpoznane obszary, gdzie wydatki znacznie przekraczają przyznane na ich funkcjonowanie środki: to transport i oświata. W przypadku planów wydatków na oświatę na 2024 rok widzimy, że założono optymistycznie spadek wydatków o 5 proc. w stosunku do planu wykonania na 31 grudnia 2023 roku. W analizowanym trzyletnim okresie widać jednak, jak rośnie rozbieżność między subwencją a wydatkami na oświatę, które ta miała pokryć. Takie same znaczące różnice występują w dziedzinie lokalnego transportu zbiorowego oraz polityki społecznej.

Oczywiście w analizowanym trzyletnim okresie nastąpił wzrost wykonanych dochodów ogółem (o 1,9 proc.), lecz wzrost ten dotyczy dochodów własnych gminy, które są związane z budżetami lokalnymi w sposób trwały, czyli dochody z podatków i opłat, podatków lokalnych, sprzedaży biletów komunikacji oraz dochody z mienia. Zmniejszyły się wpływy z PIT (za sprawą wprowadzonej w 2022 roku zmiany sposobu wyliczania udziału gminy w podatku). Dochód z subwencji i dotacji został wykonany tylko za 2021 rok, natomiast kwota dochodów ze źródeł zagranicznych wprawdzie wzrastała z roku na rok na przestrzeni 3 badanych lat, ale w każdym roku wykonanie tego dochodu plasowało się poniżej planów na 31 grudnia danego roku. Oczywiście należy pamiętać, że pozyskanie środków ze źródeł zagranicznych warunkuje ich dostępność, a wydatki z nimi związane mają charakter inwestycyjny.

Na 2024 rok zaplanowano wzrost dochodów własnych w stosunku do wykonania z 31 grudnia 2023 roku o 12,6 proc. Odnotowano już wzrosty w prawie wszystkich kategoriach (poza dochodami z opłat ze sprzedaży zezwoleń na sprzedaż alkoholu).

Ważnym źródłem dochodów dla miasta są wpływy z podatków PIT i CIT. W Krakowie już od 2012 roku działają przywileje dla osób, które zdecydowały się płacić podatek PIT w Krakowie, posiadają Kartę Krakowską i są za to nagradzani różnymi przywilejami i benefitami. Dochody dla miasta wzrastają dzięki temu rok do roku od kilkuset tysięcy do pół miliona złotych. Trochę inna zasada jest dla płatników CIT, tu z uwagi na inny rodzaj płatności i skomplikowaną procedurę przypominamy przedsiębiorcom, jak poprawnie odprowadzić CIT co do miejsca uiszczania podatku. Jest to kampania informacyjna, polegająca na wysyłce informacji do płatników, przy udziale Wydziału Podatków i Opłat oraz Urzędu Skarbowego. Pierwsza taka akcja miała miejsce w latach 2012/2013, w tym roku powtórzyliśmy ją.

Będziemy oczywiście ubiegać się o subwencje na wydatki bieżące i środki ze źródeł zagranicznych na inwestycje. Zadbamy o oszczędne gospodarowanie środkami finansowymi. Przygotowany jest pełny program restrukturyzacji, zawierający zarówno zmiany struktury zarządzania, jak również wprowadzenie dzięki efektywnemu zarządzaniu i nadzorowaniu planów oszczędnościowych. Uporządkowanie zarządzania, jasne określenie zakresu odpowiedzialności, wpływa zarówno na sprawność zarządzania, ale dzięki temu również ogranicza wydatki. Przez prostą zasadę: planowanie, zarządzanie wykonaniem i kontrola wykonania. Utworzenie departamentów i przyporządkowanie do nich konkretnych wydziałów jest racjonalnym rozwiązaniem.

Poza powołaniem departamentów jest planowane: likwidacja spółki Kraków5020, kontrola finansowa w oświacie (weryfikacja wydatków i sukcesywne przejmowanie zadań księgowo-prawnych od szkół przez Miejskie Centrum Obsługi Oświaty), tworzenie budżetu zadaniowego (jego celem jest powstrzymywanie wydatków niecelowych), połączenie wydziałów (optymalizacja ich zadań), propozycje oszczędności w wydatkach bieżących wydziałów, centra usług wspólnych dla żłobków, DPS-ów i COI, optymalizacja czynszów oraz wydatków związanych z nieruchomościami, oszczędności na przetargach, informatyzacja (to większa kontrola finansowa przez błyskawiczny dostęp do bazy danych). Domknięciem tej listy oszczędności jest oczywiście określenie zasad nadzoru nad miejskimi jednostkami organizacyjnymi.

W jaki sposób w uzdrowieniu miejskich finansów może pomóc obecny rząd?

W ubiegłym tygodniu Sejm pochylił się nad kwestią podatków PIT i CIT – przegłosowano ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, ustawa trafiła do Senatu. Czekamy z niecierpliwością na jej zatwierdzenie. Ustawa ta zmienia sposób naliczania dochodów dla samorządów z tytułu PIT i CIT, zmieniając go na udział procentowy, oraz dodatkowo przekazuje do samorządów partycypację w podatku PIT z tytułu ryczałtu i przychodów ewidencjonowanych.

Środki te mają zastąpić część subwencji ogólnej, ale w przypadku, gdy okażą się niewystarczające na pokrycie potrzeb: wyrównawczych, oświatowych, rozwojowych, ekologicznych i uzupełniających, to samorząd dostanie subwencję ogólną z budżetu państwa.

Moje osobiste zdanie: powinniśmy wielotorowo zabiegać o środki z różnych dodatkowych źródeł, z KPO, a także z budżetu państwa przez postulowanie zmian w przepisach na poziomie centralnym.

Samorządy, w tym Kraków, mocno ucierpiały po reformach podatkowych. Co zrobić, by teraz odbiły się od dna?

Po pierwsze przeprowadzić diagnozę stanu finansów i zarządzania z uwzględnieniem poprzednich lat, by wyznaczyć kierunki koniecznych zmian. Badanie należy przeprowadzić w formie raportu, analizy czy audytu, tak jak zrobił to Kraków. Trzeba ustalić kierunki koniecznych do podjęcia działań, jak również skorzystać z dobrych praktyk działania, wypracowanych w innych samorządach. Należy sporządzić plan i działać. Jesteśmy w mało komfortowej sytuacji, wymuszającej działania na rzecz stabilizacji finansowej, ale mamy plan i determinację, by go zrealizować.