– Pokaz jest kontrapunktem dla naszej wielkiej wystawy „Obraz Złotego Wieku”. Dotyczy tej samej epoki, ale innego regionu artystycznego. Dzieło „Madonna z Dzieciątkiem” Giovanniego Belliniego, które już niedługo będzie na stałej ekspozycji naszego zamku, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych typów ikonograficznych w twórczości tego artysty. Bardzo się cieszymy, że właśnie ono wzbogaca naszą kolekcję – mówi Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Kameralny pokaz „Mistrzowie włoskiego renesansu” to okazja, by po raz pierwszy zobaczyć nowy wawelski nabytek, zanim trafi na ekspozycję stałą. Obraz został zakupiony kilka miesięcy temu za kwotę 5 mln zł ze środków rezerwy ogólnej Prezesa Rady Ministrów przy udziale Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wenecki malarz Madonn

Giovanni Bellini uchodzi za jednego z najwybitniejszych malarzy włoskiego renesansu. To właśnie on wprowadził do malarstwa weneckiego światło i kolor, poetycki, nastrojowy pejzaż i realistycznie malowane figury.

– Bellini to Wenecja, a Wenecja to Bellini. To malarz, którego twórczość stoi u początku renesansu weneckiego. W zasadzie od Belliniego zaczyna się wszystko w Wenecji – zaczyna się twórczość Tycjana, Tintoretta, Bassanów – wyjaśnia Joanna Winiewicz-Wolska, historyczka sztuki i kuratorka pokazu.

Bellini malował głównie obrazy religijne i portrety, a największą sławę przyniosły mu Madonny. Obraz, który na stałe wzbogacił wawelską kolekcję, namalowany został najprawdopodobniej pod koniec lat 80. lub na początku lat 90. XV wieku. Jest powtórzeniem kompozycji zatytułowanej „Madonna degli alberetti” z 1487 roku w Gallerie dell’Accademia w Wenecji.

– Tych Madonn w swojej twórczości Giovanni Bellini namalował bardzo dużo, dlatego był nazywany malarzem Madonn – podkreśla Joanna Winiewicz-Wolska.

Prezentowana na Wawelu kompozycja Belliniego ma charakter dewocyjny. Przeznaczona była zapewne do wnętrza zamożnego domu. – Rama w formie tabernakulum była specjalnie tak pomyślana, by w zaciszu domowym obraz mógł pełnić funkcję niewielkiego ołtarzyka – tłumaczy kuratorka pokazu.

W otoczeniu mistrzów renesansu

„Madonna z Dzieciątkiem” Giovanniego Belliniego ukazana jest w otoczeniu dzieł innych weneckich twórców. Zwiedzający mogą zobaczyć m.in. obraz „Alegoria miłości” Tycjana, który został zestawiony z dziełem autorstwa Alessandro Varotariego (Padovanina) o tym samym tytule, wypożyczonym z Kunsthistorisches Museum w Wiedniu.

– Pokazujemy je, by zobaczyć, jaki wpływ miał Tycjan i jego kompozycje na innych malarzy. Padovanino to już drugie pokolenie malarzy. Twórca, który kopiował obrazy Tycjana i dzięki temu poznał dokładnie jego technikę – mówi Joanna Winiewicz-Wolska.

Jak dodaje, obydwa dzieła do dziś stanowią pewną zagadkę. – To alegoria miłości, ponieważ zarówno na jednym, jak i drugim mamy figurkę amora. Natomiast, czy rzeczywiście jest to alegoria miłości i co te obrazy naprawdę miały oznaczać, dla kogo zostały namalowane, dlaczego taki temat i dlaczego taki zestaw postaci – tutaj mamy bardzo dużo znaków zapytania – zaznacza historyczka sztuki.

Pokaz wzbogacają obrazy Bassana, ostatniego z wielkich malarzy weneckich. Są to „Adoracja pasterzy” oraz „Miłosierny samarytanin". Sceny religijne, zaczerpnięte nie tylko z Ewangelii, ale także ze Starego Testamentu, dominowały w twórczości włoskiego artysty.

– Pokazujemy obrazy naprawdę wysokiej klasy, warte obejrzenia. To Wenecja miniaturze. Bellini, Tycjan, Bassano – to 100 lat malarstwa weneckiego – podkreśla Joanna Winiewicz-Wolska.

Dla kontrastu zwiedzający mogą zobaczyć obraz „Madonna z Dzieciątkiem i świętymi: Janem Chrzcicielem, Elżbietą i Józefem” Rossa Fiorentina, jednego z najbardziej oryginalnych malarzy florenckich XVI wieku.

Porównanie z wcześniejszą o 30 lat „Madonną z Dzieciątkiem” Belliniego pokazuje nie tylko różnice między malarskimi środowiskami Wenecji i Florencji, ale także kierunek, w którym podąży malarstwo XVI wieku.

Pokaz „Mistrzowie włoskiego renesansu” będzie dostępny do 18 lutego 2024 roku.