„Piękna Niepodległa” to wystawa, którą już od 9 marca będzie można zobaczyć w Muzeum Armii Krajowej. Zobaczymy na niej sylwetki bardziej znanych uczestniczek niepodległościowych konspiracji oraz kobiet aktywnych na innych polach – artystek, działaczek politycznych czy społecznych.
Aleksandra Zagórska – komendantka Ochotniczej Legii Kobiet, Wanda Gertz – legionistka i komendantka „Dysku”, Stanisława Paleolog – działaczka niepodległościowa i komisarz policji, Maria Chełmicka – komendantka POW w Lublinie, Helena Bujwidówna-Jurgielewiczowa – obrończyni Lwowa i pierwsza kobieta weterynarz.
Do tej listy można dopisać jeszcze wiele innych nazwisk – bardziej i mniej znanych. Kobiety walczyły z bronią w ręku, były sanitariuszkami czy lekarkami, inne z kolei postanowiły walczyć piórem i pędzlem o zrównanie kobiet i mężczyzn w życiu społecznym i politycznym. Wszystkie te wątki ma zaprezentować wystawa „Piękna Niepodległa”. Czy uda się je połączyć? Przekonamy się niebawem.
Kobiety opowiadają o wojnie
„Piękna Niepodległa” będzie opowieścią o tym, jak kobiety działały w konspiracji niepodległościowej przed I wojną światową i służyły na frontach Wielkiej Wojny.
– Przypomnimy sylwetki artystek, działaczek społecznych walczących m.in. o prawa kobiet, polityków, pionierek. Wśród prezentowanych postaci znajdą się m.in. Maria Wittek – pierwsza Polka mianowana na stopień generała, Wanda Gertz i Zofia Plewińska – kobiety, które tak bardzo pragnęły walczyć z bronią w ręku, że postanowiły w męskim przebraniu wstąpić do wojska – i, o dziwo – udało im się to! Interesująca jest również Olga Stawecka – żołnierz Ochotniczej Legii Kobiet. Po zakończeniu wojny postanowiła wstąpić do zakonu, zamieniając służbę ojczyźnie na służbę Bogu – opowiada Izabela Cisek, kuratorka wystawy.
Uczestniczki seminarium Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej dla kobiet w Czortkowie, w maskach przeciwgazowych własnego wyrobu, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Co kryje garderoba elegantki-konspiratorki?
Podczas zwiedzania ekspozycji, uwagę zwrócą zapewne nie tylko wielkoformatowe zdjęcia, odznaczenia, przedmioty związane z działalnością konspiracyjną czy te codziennego użytku. Oprócz tego, każdy będzie mógł zobaczyć, co kryje się w garderobie elegantki-konspiratorki, usiąść przy toaletce czy zajrzeć za parawan szpitala polowego. W klimat tamtych lat przeniesie zwiedzających również muzyka z I połowy XX wieku. Prezentowane eksponaty pochodzą zarówno ze zbiorów instytucji publicznych, jak i Muzeum AK. Niektóre z nich udostępniły osoby prywatne.
Niepodległości nie można kupić
– Kobiety – tak samo jak mężczyźni – rozumiały, że niepodległości nie da się kupić „za dwa grosze i dwie krople krwi”. Wiele kobiet podjęło wówczas pracę w służbach sanitarnych, niosąc pomoc zarówno rannym w przyfrontowych lazaretach, jak i dotkniętej chorobami ludności cywilnej. Były jednak również i takie, które chciały na równi z mężczyznami walczyć z bronią w ręku. Dzięki ich uporowi w 1918 roku utworzono Ochotniczą Legię Kobiet, a w okresie międzywojennym organizowano kursy Przysposobienia Wojskowego Kobiet, co zaprocentowało w czasie II wojny światowej ich wielkim zaangażowaniem w działalność Polskiego Państwa Podziemnego – opowiada Cisek.
Po zakończeniu działań wojennych kobiety zajęły się polityką, pracą społeczną oraz skupiły się na życiu rodzinnym. Jednak radość z odzyskanej niepodległości nie miała potrwać długo. Po niecałych 20 latach znowu trzeba było bronić ojczyzny. Udział w II wojnie światowej wiele kobiet przypłaciło więzieniem, torturami, zesłaniem, obozem koncentracyjnym i śmiercią.
„Piękną Niepodległą” będzie można oglądać w Muzeum Armii Krajowej do 31 grudnia 2018 roku.
