29 listopada 2018 roku tradycja budowy krakowskich szopek została wpisana na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Gdy miasto ubiegało się o wpis na prestiżowej liście, deklarowało, że wdroży specjalny program mający na celu ochronę tej niezwykłej tradycji.

Potrzebne wsparcie

I tak „Plan wspierania ochrony szopkarstwa krakowskiego na obszarze Gminy Miejskiej Kraków" został przyjęty podczas ostatniej sesji rady miasta.

– W planie zostały ujęte takie środki ochronne jak kontynuacja organizacji konkursu szopek krakowskich przed pomnikiem Adama Mickiewicza, udostępnianie pracowni twórczych dla szopkarzy, stworzenie centrum poświęconego niematerialnemu dziedzictwu Krakowa, wsparcie materialne twórców, zapewnienie przestrzeni magazynowej na szopki i edukacja artystyczna w zakresie tworzenia szopek – mówiła Katarzyna Olesiak, dyrektor wydziału kultury urzędu miasta.

Organizacją konkursu zajmuje się Muzeum Krakowa. W związku z wdrożeniem planu ochrony, instytucja otrzyma na jego realizację dotację w wysokości minimum 100 tys. zł rocznie.

Tradycja trwa

Jakie trudności do tej pory napotykali twórcy szopek? W uchwale czytamy, że zwracali uwagę przede wszystkim na brak miejsca, w którym mogliby przechowywać tworzone przez nich co roku szopki (w przypadku braku ich zakupu przez muzea lub prywatnych inwestorów), trudności w pozyskiwaniu dobrej jakości materiałów do konstrukcji swoich dzieł, ryzyko pozbawienia bożonarodzeniowego kontekstu powstawania szopek w przypadku zwiększonego zainteresowania w wyniku wpisu czy brak środków i umiejętności do zaprezentowania ich twórczości.

Efektem dyskusji i konsultacji z zainteresowanymi twórcami i instytucjami jest właśnie specjalny plan ochrony.

Pierwszym z punktów jest oczywiście kontynuacja cieszącego się ogromną popularnością wśród mieszkańców i turystów ponad 70-letniego zwyczaju prezentacji szopek na stopniach pomnika Adama Mickiewicza. Wydarzenie odbywa się zawsze w pierwszy czwartek grudnia. Organizacja wystaw związanych z szopkami – tak jak do tej pory – będzie się odbywać wyłącznie w okresie Bożego Narodzenia.

Magazyn, pracownie, stypendia

Miasto zadeklarowało, że wspólnie z twórcami stworzy magazyn na szopki, w którym będą przechowywane te ukończone przez twórców, jak i szopki pokonkursowe. Oprócz tego twórcy będą mogli korzystać ze specjalnych pracowni – w planach jest powstanie ci najmniej pięciu takich pomieszczeń (wnioski kierowane do miasta będzie opiniować Muzeum Krakowa).

Twórcy szopek będą mogli czasowo działać w przestrzeni Domu pod Krzyżem przy ul. Szpitalnej 21. To właśnie w tym miejscu ma powstać centrum poświęcone niematerialnemu dziedzictwu Krakowa.

Szopkarze będą mogli też ubiegać o stypendia, dzięki którym będą mogli zakupić dobrej jakości materiały do tworzenia.

Miasto chce również skupić się na promocji szopkarstwa zarówno w Polsce, jak i za granicą oraz wprowadzić certyfikat potwierdzający wykonanie szopek zgodnie z lokalną sztuką i tradycją chronioną wpisem na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.

Droga na listę UNESCO

Krakowskie szopkarstwo zostało wpisane na krajową listę w 2014 roku. Cztery lata później, w 2018 roku trafiło na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO.

Cechy architektoniczne, odróżniające szopki wykonywane w naszym mieście od innych, wykształciły się w II połowie XIX wieku. Miały na to wpływ przede wszystkim wzorce zabytkowych budowli, zwłaszcza kościołów.

I tak wykształciła się szopka w formie smukłej budowli z dominującymi wieżami. Twórcami oryginalnej formy byli murarze i pracownicy budowlani z Krowodrzy, Zwierzyńca, Czarnej Wsi, Grzegórzek, Ludwinowa, którzy w okresie jesienno-zimowym szukali dodatkowych źródeł zarobku.

Tradycje szopkarskie czerpią również historycznych i bieżących wydarzeń związanych z życiem społecznym, artystycznym i politycznym.