Przeszło dekadę trwały prace związane z rewitalizacją i rozbudową zabytkowego fortu przy ul. Fortecznej 28. Miejsce to stało się siedzibą Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego, oddziału Muzeum Krakowa.

Prace objęły nie tylko modernizację historycznych części obiektu, ale także dobudowę dwukondygnacyjnego budynku o powierzchni 3 tys. mkw. Obiekt został częściowo usadowiony w ziemi, by nie zakłócić oryginalnego układu fortu.

„Fort Jugowice. Dziedzictwo miejsca”

Obecnie w historycznych wnętrzach zwiedzający mogą zobaczyć wystawę stałą opowiadającą o dziejach samego fortu. Ekspozycja umieszczona została w górnej, zabytkowej części obiektu, czyli tzw. koszarach szyjowych.

– Fort traktujemy jako swoisty eksponat, dlatego nasza aranżacja nie ingerowała za bardzo w strukturę oryginalnych sal fortecznych, które zostały pieczołowicie odrestaurowane. Fort był w opłakanym stanie, ale udało się przywrócić niemal pierwotny stan obiektu. Tworząc wystawę, zastosowaliśmy nowoczesne, multimedialne środki wyrazu, które nie przytłaczają wnętrz i nie przysłaniają zbyt dużej powierzchni ścian – mówi Piotr Opaliński, jeden z kuratorów wystawy.

Ekspozycja „Fort Jugowice. Dziedzictwo miejsca” opowiada nie tylko o historii fortu, ale także dziejach Twierdzy Kraków – jej architekturze i mieszkańcach, czyli żołnierzach austro-węgierskich. Trzecim elementem opowieści jest ukazanie historii i współczesności terenów dzisiejszej Dzielnicy X Swoszowice.

– Oprócz militariów z kolekcji Muzeum Krakowa zwiedzający mogą zobaczyć na wystawie cyfrowe rekonstrukcje pokazujące, jak fort funkcjonował na przełomie XIX i XX wieku, jakie było oryginalne wyposażenie sal. Za pomocą ruchomej animacji ukazaliśmy także całą przestrzeń fortu i otoczenia w okresie I wojny światowej – zdradza Piotr Opaliński.

Spacer po zabytkowym forcie

Zwiedzanie zaczyna się od przeszklonego holu, który łączy starą część obiektu z nową. Po drodze można zobaczyć, zazwyczaj zasłoniętą ziemią, betonową ścianę „narażoną”, która chroniła fort przed ostrzałem artyleryjskim. W miejscu tym odtworzony został fragment kamiennego płaszcza detonacyjnego.

Pierwsza sala opowiada o dziejach fortu. Zwiedzający mogą zobaczyć m.in. dużą makietę obiektu, a także podświetlane panele dotyczące historii fortu, jego architektury oraz roli w całym systemie obronnym Twierdzy Kraków.

Trasa zwiedzania wiedzie następnie przez izbę żołnierską, czyli miejsce będące pierwotnie jednym z pomieszczeń mieszkalnych dla żołnierzy. Mijając aranżacje pokoju komendanta, latryny oraz windy amunicyjnej, zwiedzający dotrą do zachodniego bloku bojowego i izby pogotowia artylerii, znajdującej się pomiędzy studniami dwóch wież pancernych.

– W każdym pomieszczeniu znajduje się tablica z rekonstrukcją danego miejsca i objaśnieniem funkcji, jakie pełniło – podkreśla kurator ekspozycji.

Spacerując po obiekcie, zwiedzający będą mogli także zapoznać się z cywilnym dziedzictwem okolic fortu Jugowice, czyli historią i współczesnością dzielnicy Swoszowice.

– W miejscach, gdzie były oryginalne magazyny amunicyjne, urządziliśmy małą zbrojownię. Prezentujemy wyposażenie i uzbrojenie żołnierzy, którzy tam stacjonowali. Zwiedzający mogą zobaczyć, a nawet wziąć do ręki oryginalne karabiny, bagnety czy tasaki – tłumaczy Piotr Opaliński.

Ostatnie pomieszczenie jest próbą odwzorowania tego, jak pod koniec XIX wieku funkcjonował magazyn amunicyjny.

Najmłodszych po fortecznych zakamarkach oprowadzi kot Jacek. Z kolei dla starszych dzieci i młodzieży przygotowano stanowiska edukacyjne.

Wystawa stała „Fort Jugowice. Dziedzictwo miejsca” dostępna jest dla zwiedzających od środy do niedzieli w godz. 10:00–18:00.