Historie więźniów w Szarym Domu, przystanki historyczne i punkty terenowe – to niektóre elementy scenariusza związanego z utworzeniem na terenie byłego KL Plaszow Muzeum – Miejsca Pamięci.
W tym tygodniu odbyło się kolejne spotkanie Rady Społecznej ds. utworzenia Muzeum – Miejsca Pamięci na terenie byłego KL Plaszow. Tym razem dyskusja dotyczyła scenariusza powstającego oddziału Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Droga przez najważniejsze punkty
Wiadomo już, że zostanie zachowany krajobraz terenu obozu. Trasa zwiedzania będzie wytyczona przez dwa typy oznaczeń – przystanki historyczne i terenowe punkty. Pierwsze z wymienionych zaprezentują miejsca lub obiekty ważne, jeśli chodzi o historię obozu, a drugie wskażą autentyczne relikty historii obozu.
– Tablice informacyjne i niewielkie oznaczenia złożą się na podstawową trasę zwiedzania terenu. Zostaną ulokowane tak, by zapoznać zwiedzających z najważniejszymi, ale też najbardziej tragicznymi wydarzeniami i elementami obozowej topografii – mówi Marta Śmietana z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Zaproponowana trasa rozpocznie się w okolicach drugiej bramy obozu, u zbiegu ul. Swoszowickiej i Abrahama. Po wyjściu z budynku Memoriału, trasa wiedzie przez przedwojenną ul. Abrahama – w czasie wojny Bergstrasse, która oddzielała część mieszkalną obozu od części przemysłowej.
Kolejnymi punktami na mapie będą szpital obozowy, obszar gospodarczy, a następnie przedwojenna ul. Jerozolimska, baraki dla żydowskich więźniarek, obozowa ochronka dla dzieci – Kinderheim czy cmentarz przedwojennej gminy żydowskiej. Będzie można również zobaczyć wykute w skale schrony przeciwlotnicze dla załogi obozu.
– Na wysokości stawów przeciwpożarowych i drogi prowadzącej na plac apelowy zwiedzający skręca w lewo pod górę. Droga wiedzie wzdłuż tarasów, na których stały baraki części przemysłowej obozu – informuje przedstawicielka MHK.
Zwieńczenie ścieżki stanowi znajdujące się w dawnym szańcu artyleryjskim miejsce egzekucji i grób masowy – H-górka, upamiętnione obecnie krzyżem. Od września 1943 do końca stycznia 1944 w miejscu tym rozstrzeliwano żydowskich więźniów obozu. Po zapełnieniu fos ciałami, teren zasypano, a na grobie postawiono baraki.
Kolejnym ważnym punktem będzie również Pomnik Ofiar Faszyzmu czy drugi szaniec artyleryjski. Był wykorzystywany przez straże obozu do przeprowadzania masowych egzekucji od lutego 1944 do jesieni 1944 roku. Rozstrzeliwano tu głównie więźniów policyjnych przywożonych na egzekucje spoza obozu, zwłaszcza z więzienia przy ul. Montelupich.
Historia zaklęta w 2000 obiektów
W Szarym Domu, historycznym budynku znajdującym się na terenie obozu, znajdzie się wystawa stała pokazująca indywidualne historie więźniów. Natomiast w Memoriale – nowym budynku, który powstanie na potrzeby muzeum, zostanie stworzona ekspozycja stała prezentująca historyczną część. Narracja wystawy obejmie okres od l. 20. XX w. do l. 20. XXI w.
Wystawa będzie się składać z około 2000 obiektów pozyskanych dzięki badaniom archeologicznym na terenie obozu. Do tej pory odkryto m.in. fragmenty zniszczonych naczyń, butelek i części konstrukcyjnych baraków. Ważnym zabytkiem są również dwie znalezione opaski z gwiazdą Dawida.
– Dużą grupę zabytków stanowią gwoździe, które znalazły się w ziemi w trakcie prac rozbiórkowych baraków, przeprowadzonych w końcu 1944 r. Pośród przedmiotów szczególną funkcję pełnią przedmioty osobiste więźniów obozu, np. szczoteczka do zębów, fragmenty grzebieni, guziki, sztućce i naczynia emaliowane, buteleczki i pojemniki po lekach. Część z nich przeniesiona została przez Żydów z getta, a wcześniej z miasta – miejsc, w których żyli i pracowali przed wojną – mówi Kamil Karski, archeolog Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.