Zaginione w czasie II wojnie światowej dzieło Juliana Fałata wróciło do Muzeum Narodowego w Krakowie.
Chodzi o dzieło „Cmentarz Montmartre w Paryżu” z 1893 roku, namalowany akwarelą, olejem i temperą. Strata wojenna krakowskiego muzeum została odnaleziona w Muzeum Narodowym w Warszawie.
– Obraz jest namalowany oryginalną, rzadko stosowaną przez artystów techniką. Jest własnością Muzeum Narodowego w Krakowie i wrócił do naszych zbiorów po prawie 80 latach nieobecności – mówi Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.
Kustosz na tropie
Na trop obrazu – przez przypadek - wpadła w trakcie prac nad monografią zbiorów Erazma Barącza starsza kustosz MNK, Janina Skorupska-Szarlej.
– Barącz kupił obraz początkiem XX wieku. Złożył go jako dar do Muzeum Narodowego w Krakowie w 1921 roku, za zgodą ówczesnej rady miasta. Do 1939 roku „Cmentarz Montmartre w Paryżu” znajdował się w naszym muzeum. Niestety, Niemcy po wkroczeniu do Krakowa mieli znakomitą orientację jakie dzieło gdzie się znajduje – wyjaśnia Janina Skorupska-Szarlej.
Erazm Barącz (1859-1928) był naczelnikiem Żup Wielickich i cenionym kolekcjonerem. Zakupił pracę Fałata – prawdopodobnie po wystawie w TPSP – w roku 1897. Wraz z przejściem na emeryturę Barącz postanowił przekazać swoje zbiory MNK, w tym także „Cmentarz Montmartre w Paryżu”.
W 1923 roku przy ul. Karmelickiej 51 został otwarty oddział MNK imienia Erazma Barącza. Z tej okazji został wydany katalog, w którym jako pozycja 38. odnotowano: „Fałat Julian. Mont Martre akw.”
Obraz został zarekwirowany przez Niemców do biur Generalnego Gubernatora 25 czerwca 1940 roku. Później już nigdy nie powrócił do MNK. Znajdował się w wykazie strat wojennych instytucji. Podczas II wojny światowej MNK i Muzeum Książąt Czartoryskich utraciło w sumie 1351 obiektów.
Znalezione w Warszawie
W późniejszych latach dzieło trafiło w prywatne ręce, a następnie zostało zakupione przez Muzeum Narodowe w Warszawie. Teraz, po latach obraz wrócił do swojego muzealnego domu w Krakowie.
Wkrótce zostanie przebadane w pracowni konserwatorskiej MNK, a po kilku miesiącach prac trafi do Gabinetu Grafiki i Rysunku MNK.
– Dopiero po konserwacji będziemy się chwalić tym wyjątkowej klasy obrazem na wystawach czasowych. Prace potrwają maksymalnie kilka miesięcy i myślę, że obraz będzie mógł być prezentowany w pierwszych miesiącach 2021 roku – informuje Andrzej Szczerski.
Najlepszy pejzaż miejski
Julian Fałat namalował pejzaż „Cmentarz Montmartre w Paryżu” podczas swojego kilkumiesięcznego pobytu w stolicy Francji wiosną 1893 roku.
To najlepszy pejzaż miejski w twórczości artysty. Tematem „impresjonistycznego”, skąpanego w przymglonym świetle (z błękitnymi cieniami typowymi dla Fałata) obrazu jest natura. Barwne jesienne drzewa kontrastują z geometrycznymi nagrobkami i budynkami w tle.
Fałat nigdy nie powtórzył już tego tematu ani też nie stworzył repliki tej pracy. Po raz pierwszy obraz ten był wystawiony jako Cmentarz w Paryżu w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w 1896 roku.